Sự tụt giá của tranh Việt Nam có vẻ như là chuyện bình thường, quá lắm chỉ làm vơi đi một tí túi tiền mấy ông hoạ sĩ, mấy chủ gallery... Nhưng nếu nhìn nghiêm túc sẽ thấy nhiều vấn đề đáng báo động đỏ: Thiếu hụt vai trò quản lý nhà nước của các cơ quan mỹ thuật, nạn ăn cắp tranh trắng trợn, hoạ sĩ tự sao chép chính mình làm mất uy tín mỹ thuật Việt Nam trước thế giới... Đây có thể là một bài học về sự tha hoá của một bộ phận người làm nghệ thuật hội hoạ hôm nay.

Dù quanh quẩn trong vài thị trường hẹp chủ yếu ở Đông Nam Á nhưng tranh Việt Nam vẫn xứng đáng là món hàng xuất khẩu tiên phong của thời kỳ bắt đầu đổi mới. Chỉ tiếc "món tiên phong ấy" đã nhanh chóng đánh mất thị trường.

Câu chuyện bi hài

Vào đầu những năm 90 của thế kỷ trước, khi đất nước bắt đầu thời kỳ đổi mới, so với các loại hình nghệ thuật thì hội hoạ quả là cởi mở hơn cả. Các hoạ sĩ trẻ đã có những cách tân rất mạnh trong sáng tác của mình. Mọi trào lưu nghệ thuật tạo hình hiện đại từ bên ngoài ồ ạt xâm nhập chào mời các hoạ sĩ. Những giá trị đã được công nhận ở chặng đường trước bỗng chốc bị quên lãng, bị phủ định. Và ở cái lúc mà hạt gạo, hạt cà phê hay hàng dệt may trầy trật chưa tìm được thị trường ngoài nước, thì người nước ngoài  đã hào phóng bỏ tiền ra mua tranh Việt Nam với giá "nằm mơ" của các hoạ sĩ. Nhưng cũng bắt đầu từ đó, câu chuyện nhiều bi hài về thực trạng hội hoạ Việt Nam được bắt đầu.

Các nhà phê bình thuộc những gallery  thường là bậc trung ở những nước châu Á quanh Việt Nam "phát hiện" và định giá tranh của các hoạ sĩ Việt Nam, họ tổ chức triển lãm cá nhân hoặc nhóm, cộng với những lời bình hoa mỹ về vai trò tiên phong trong cuộc cách mạng tạo hình Việt Nam. Nhưng tất nhiên tiêu chí đầu tiên của họ là có lãi cho gallery họ cộng tác.

Trong khi đó nền phê bình của chúng ta thì quá ư hời hợt. Ông Kaomi Izu, một nhà phê bình sắc sảo, chuyên viên phân tích tranh nổi tiếng của Nhật Bản đã nhiều năm theo dõi mĩ thuật Việt Nam nhận định: "Phê bình mỹ thuật ở Việt Nam riêng về mặt thông tin đã có gì bất ổn. Có thể nói là nó vừa thiếu cụ thể vừa thiếu tính khái quát. Chính các họa sĩ và công chúng mỹ thuật Việt Nam đã phàn nàn nhiều về sự lệch lạc phổ biến trong thái độ, phương pháp chủ quan trong phê bình quá lấn lướt, hoặc đào sâu phân tích tâm cảnh và các cơ sở hiện thực của tác phẩm, hoặc sa đà thể hiện các suy tưởng, liên tưởng của mình như một sự hồi âm trước tác phẩm chứ ít khi quan tâm đến chính tác phẩm như một "văn bản" tự thân có giá trị "biểu đạt" độc lập với tác giả. Hệ quả tai hại của thái độ và phương pháp này là gì? Có thể nói, cho dù tác giả hay tác phẩm được tán dương hết cỡ bằng đủ loại mỹ từ cũng chẳng đem lại giá trị thực sự cho tác giả hay tác phẩm đó".  

Vậy tại sao tất cả đều chỉ kêu than mà không góp sức, của để thành lập một tổ chức bảo vệ quyền lợi cho chính mình? Xin cam đoan rằng đây sẽ là giải pháp lấy lại uy tín của mỹ thuật Việt Nam, bởi một nền nghệ thuật đích thực, trước hết, trên hết, cần phải trung thực đã!