Phế tích nghìn năm ở Gò Tháp.

Lần đầu tiên tại Việt Nam sẽ có một bảo tàng mở, dự kiến xây dựng trên vùng đất Đồng Tháp Mười (địa phận xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp). Bảo tàng là nơi tái hiện lịch sử vùng đất qua nhiều thời kỳ, phục chế nhiều di tích, hiện vật của nền văn hóa Óc Eo, văn minh Phù Nam với tỷ lệ 1/1. Dự án đang được thực hiện thí điểm giai đoạn một, và dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2007.

Dự án chính thức mang tên "Khu di tích lịch sử văn hóa Gò Tháp", đã được UBND tỉnh phê duyệt tháng 2/2000. Trên diện tích 320ha, lúc đầu địa phương dự định chỉ xây dựng bảo tàng kiểu truyền thống song Bảo tàng tỉnh đã đề xuất giải pháp thể hiện mới - trưng bày trong nhà và ngoài trời - vừa mang tính khoa học vừa có tính đại chúng. Hiện Gò Tháp đón 4.000 - 5.000 lượt khách/năm. Nếu xây dựng bảo tàng mở, giữ được nét hoang sơ, các thảm động thực vật vùng ngập nước khá nguyên vẹn, môi trường sinh thái đậm chất hoang dã, nhiều di tích gốc của nền văn hóa Phù Nam còn bảo tồn...dự kiến, lượng khách sẽ tăng lên đến 1-1,5 triệu lượt khách/năm.

Bảo tàng mở trưng bày 4 chuyên đề: Đồng Tháp Mười đất nước và con người (lịch sử hình thành vùng đất, văn hóa Óc Eo, lịch sử khai hoang lập ấp); Đồng Tháp Mười với cuộc kháng chiến chống Pháp; chống Mỹ (hiện vật, hình ảnh tội ác giặc, những trận đánh tiêu biểu); và Đồng Tháp Mười vì cả nước, cùng cả nước tiến lên xây dựng CNXH (thành tựu khai thác Đồng Tháp Mười, thành tựu xây dựng kinh tế xã hội...). Phần trưng bày trong nhà gồm tư liệu hình ảnh theo từng chuyên đề, phần trưng bày ngoài trời gồm các di tích gốc của văn hóa Óc Eo, phần phục chế, tái hiện lịch sử vùng đất, các căn cứ địa qua những thời kỳ, công cuộc xây dựng CNXH. Tất cả đều được tái hiện như thật theo tỷ lệ 1/1.

Trong mỗi chuyên đề, phần ngoài trời và trong nhà xen kẽ nhau kéo dài 3 km, mỗi chuyên đề có một vài hình ảnh đắt giá như một khoảnh rừng thời khai hoang, trận đánh trên đồng nước, trên cạn, trận đánh bằng trâu của Đốc binh Kiều, người dân lao động, sinh hoạt... Khách tham quan sẽ không tiếp cận trực tiếp mà ngắm nhìn cảnh dựng cách khoảng 20m, một kiểu "tiếp cận ảo" để có cảm giác như thật. Khách sẽ đi trên một tuyến đường có mái che theo các cảnh phục dựng xuyên qua những rừng tràm, dầu, sao, những hồ sen, đồng lúa...

Một điều rất hấp dẫn là khách du lịch không chỉ được nhìn ngắm hình ảnh của thời quá khứ mà còn cảm nhận được cái không khí của không gian xưa qua những âm thanh được lồng vào như tiếng đập lúa trời, mái chèo khỏa nước tiếng đặt lờ, lọp... Tuy nhiên điều này còn phụ thuộc vào điều kiện kỹ thuật, kinh phí. Kinh phí là một rào cản lớn cho những dự định táo bạo của bảo tàng mở, riêng tượng người làm bằng composite các kiểu dáng, tư thế cho những cảnh tái hiện đã 25 triệu đồng/cái, may là những chiếc xuồng - loại hiện vật chiếm số lượng lớn cho những cảnh phục dựng vùng đồng nước - chỉ cần dùng xuồng gỗ gáo 300.000 đồng/chiếc, lại thật hơn.

Theo ông Trần Văn Nam, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp: "Trong tương lai, bảo tàng ngoài trời sẽ là xu hướng phổ biến. Bảo tàng trong nhà truyền thống phục vụ chính trị là chính, không thể làm kinh tế du lịch, muốn thu hút khách du lịch thì phải làm bảo tàng mở. Tôi cho rằng xu thế này là rất tích cực theo đà phát triển của đất nước".

Mô hình bảo tàng mở đã có ở nhiều nơi trên thế giới, mà gần ta nhất là Trung Quốc, Singapore. Ta cũng đã có mô hình làng văn hóa du lịch như ở Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh, Hà Tây. Song đây là bảo tàng mở đầu tiên ở Việt Nam, nó đang được thực hiện thí điểm ở giai đoạn 1 (2001 - 2005) với một số hạng mục để rút kinh nghiệm, đánh giá chất lượng nội dung nghệ thuật.

Từ vùng đất huyền thoại

Đồng Tháp Mười là một tiểu vùng tự nhiên trải rộng trên địa bàn ba tỉnh Đồng Tháp, Long An và Tiền Giang, một vùng đất sình lầy, khắc nghiệt trong quá khứ khi những con người đầu tiên đến đây chinh phục (thế kỷ II- Vll) để lại nền văn hóa Óc Eo và nền văn minh Phù Nam rực rỡ.

Mảnh đất này từng là căn cứ của Xứ ủy Nam kỳ, Ủy ban hành chính kháng chiến... trong kháng chiến chống Pháp; nơi quân giải phóng đánh sập tháp mười tầng làm đài quan sát trá hình của Mỹ - ngụy; địa bàn hoạt động cách mạng của các đồng chí Lê Duẩn, Phạm Hùng, Lê Đức Thọ, Trần Văn Trà... trong kháng chiến chống Mỹ. Xa hơn, những Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực, Trương Định, Thiên hộ Dương, Đốc binh Kiều... đã từng đánh Pháp ngay chính nơi đây. Hiện nơi này có đền thờ và địa phương vẫn duy trì lễ tưởng niệm Thiên hộ Dương và Đốc binh Kiều vào tháng 11 âm lịch hằng năm bên cạnh lễ hội Bà Chúa xứ.

Đặc biệt ở vùng trung tâm, nơi cao nhất của Đồng Tháp Mười là Gò Tháp (được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1989) người ta đã phát hiện ra nhiều dấu tích của Vương quốc cổ Phù Nam cách nay trên dưới 1.500 năm, và cũng là nơi tìm thấy nền văn hóa Ba Thê - Óc Eo đầu tiên ở tả ngạn sông Tiền. Hiện dấu tích ngôi tháp cổ tương truyền là tháp thứ 10 (phát xuất tên gọi Đồng Tháp Mười) vẫn còn khá rõ.

Giá trị văn hóa lịch sử của Đồng Tháp Mười đã rõ, nó không chỉ nổi tiếng trong nước mà cả ở nước ngoài nên việc xây dựng một bảo tàng ngay tại vùng đất huyền thoại này để giới thiệu cho khách tham quan trong và ngoài nước, giáo dục truyền thống cho thế hệ sau, góp phần phát triển ngành du lịch địa phương, sớm chừng nào tốt chừng ấy.

(Theo Pháp Luật)