Cảnh trong vở Hạn hán và cơn mưa (Ea Sola dàn dựng năm 1995).

Ea Sola là nghệ sĩ gốc Việt. Chị đã về nước dựng không chỉ một vở múa gây được tiếng vang nhiều chiều cả ở Việt Nam và ở một số quốc gia mà đoàn múa mang tên "Nghệ thuật đương đại Việt Nam" của chị công diễn. Có không ít ý kiến khen ngợi ngôn ngữ biên đạo của chị, coi đó là một ngã rẽ mới mẻ cho sân khấu múa hiện đại, nhưng cũng có những nhận xét khác về cách đi của Ea Sola.

NSƯT Nguyễn Vũ Hoài - Phó Tổng thư ký Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam: Trước hết phải nói rõ là, Hội không và chưa bao giờ phát động một xu hướng công kích Ea Sola. Còn việc phản đối một số tác phẩm của Ea Sola thì Hội trình bày đến những cơ quan có trách nhiệm đối với nền văn học nghệ thuật Việt Nam một cách nghiêm túc, đúng quy trình, đúng thủ tục, đúng nguyên tắc và được xác định trên cơ sở khoa học, có lý luận. Thứ hai, chúng tôi cũng xác định một cách cụ thể như thế này: Việc sáng tác là toàn quyền của tác giả, người ta chọn phương thức biểu hiện như thế nào, ngôn ngữ, cấu trúc của họ ra sao là hoàn toàn do họ. Chúng ta không bao giờ tham gia vào việc ấy, mà chỉ nêu ý kiến của mình về việc tác phẩm ấy thể hiện như thế nào. Tôi nhớ, trong buổi duyệt vở Ngày xửa ngày xưa, cách một ngày trước khi đi nước ngoài, ý kiến của đồng chí có trách nhiệm ở Bộ Ngoại giao ghi trong biên bản của Cục Nghệ thuật biểu diễn như thế này: "Ở Paris, tôi đã xem và phải bỏ dở vì nghệ thuật không chỉ là bắt chước nguyên xi cuộc sống, nếu múa như vậy thì một câu hỏi được đặt ra là việc gì phải mở trường đào tạo diễn viên và biên đạo múa. Các động tác trong vở diễn không phải là múa mà chỉ là các động tác minh họa vụng về không tới cho lời bài hát".

Cần phải nói rằng, Hội Nghệ sĩ múa nói riêng và giới văn nghệ sĩ Việt Nam chẳng hề có ai ghen tị gì với hiện tượng Ea Sola, bởi bằng sự cống hiến trên 50 năm qua, văn nghệ sĩ Việt Nam đã khẳng định được vị trí với Đảng, với nhân dân, với công chúng... và đang tiếp tục năng động sáng tạo trong sự nghiệp đổi mới của đất nước.

Những ý kiến trong phạm vi giới nghệ sĩ múa, nếu có sự chê, sự phản đối, sự không đồng tình với một số vở diễn của Ea Sola thì đều có cơ sở lý luận, chứ không phải là những ý kiến hàm hồ.

Nghệ sĩ Thái Phiên - Trưởng ban lý luận Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam: Nói chung từ lúc Ea Sola mới về Việt Nam, chúng tôi đã ủng hộ những việc làm của chị ấy. Nhưng lúc vở Hạn hán và cơn mưa ra đời thì dù quả thực nó cũng có những vấn đề, nhưng chúng tôi không băn khoăn nhiều lắm. Vở thứ hai Ngày xửa ngày xưa đã lật lại cả những trang thế hệ cũ, đưa lên hình ảnh những bà mẹ đứng rút ra những tấm ảnh, như là khóc than, ngửa mặt nhìn trời, vô cảm... có cảm tưởng là một phong cách khác, không thể là múa đương đại Việt Nam, càng không thể thể hiện được bản chất, tâm hồn người Việt Nam. Tác phẩm hay nhất của Ea Sola là Cánh đồng âm nhạc, phải khen chị ấy tuyệt vời về cách chọn âm nhạc, một cách xử lý âm nhạc dân tộc rất tài mà nhiều người có chất liệu trong tay lại không thể làm được.

Đi ngược lại quá khứ, vào năm 1988, chị Ea Sola đã sang đây với tư cách là học trò của nhà biên đạo người Nhật Minakata. Thực ra cách làm của chị ấy trong nghề lý luận múa đối với chúng tôi không hề có gì mới vì vào thế kỷ XIX đã có những loại múa như vậy rồi. Như thế thì không thể nói là múa đương đại, càng không phải là múa đương đại Việt Nam. Chúng tôi đã có nhiều lần mời chị Ea Sola tới Hội nói chuyện nhưng chị ấy đã không tới.

NSND Chu Thuý Quỳnh, Tổng thư ký Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam: Khi đoàn của Ea Sola chuẩn bị đi nước ngoài thì lúc đó Hội được mời với tư cách là cố vấn về phương diện ngành nghề. Hôm đó, chúng tôi đi cũng tương đối đông. Sau khi xem xong, chúng tôi chỉ phát biểu có hai ý: thứ nhất, với cương vị nghề nghiệp, chúng tôi thấy đây không phải là múa, mà lại gọi là múa đương đại Việt Nam thì không nên như vậy. Với trách nhiệm nghề nghiệp, chúng tôi đề nghị không mang tên: "Đoàn múa đương đại Việt Nam". Thứ hai, chúng tôi cũng phát biểu một số cảm giác khi xem, vì nếu đã là múa thì phải có hoạt động, thế nhưng toàn bộ mới chỉ là hành động chứ chưa có hoạt động nào là múa cả. Kết luận này hôm đó chúng tôi nói có cả chị Ea Sola ngồi đó.

(Theo ANTG)