Về một huyền thoại mang tên Fidel Castro

Bìa sách

(VietNamNet) - Nhân kỷ niệm 45 năm ngày Cách mạng Cuba thành công (1/1/1959 – 1/1/2004), NXB Trẻ phối hợp với công ty First News cho ra mắt cuốn Fidel Castro – Cuộc đối đầu 10 đời Tổng thống Mỹ và những âm mưu ám sát của CIA, cuốn sách quí về  vị Chủ tịch Cộng hoà Cuba, một tài năng đặc biệt, một trái tim nhân hậu và là người bạn lớn của nhân dân Việt Nam.   

Fidel Castro - Kẻ thù số một của những thế lực phản động

Vị anh hùng dân tộc Cuba Fidel Castro

Chân dung Fidel Castro 2 năm sau cách mạng thành công (12/1961)

Fidel Castro, con người đầy tình người và bản lĩnh; người đã luôn ở bên cạnh, ủng hộ, gắn bó với nhân dân Việt Nam trong những năm tháng khó khăn, khốc liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ. Câu nói nổi tiếng: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” đã trở thành bất tử. Tên tuổi Fidel luôn chiếm một vị trí quan trọng, chứa đựng nhiều ý nghĩa, giá trị tinh thần đối với nhân dân Việt Nam. Nhân dân Cuba luôn tin tưởng vào vị thuyền trưởng tài năng, không hề biết khuất phục trước những thế lực phản cách mạng, vững vàng lái con thuyền cách mạng Cuba vượt trên muôn ngàn sóng gió. Fidel nổi tiếng là vị nguyên thủ quốc gia được nhiều người yêu thương nhất, đồng thời cũng là người có nhiều kẻ thù nhất trong số các lãnh tụ trên thế giới hiện nay. 

Bức thư của cậu bé Fidel (12 tuổi) gởi tổng thống Hoa Kỳ năm 1940

Cuốn sách là những câu chuyện với tư liệu phong phú, được sắp xếp khoa học cùng với nhiều hình ảnh quý hiếm gần như lần đầu tiên được công bố, trong đó đáng chú ý là bức thư gửi tổng thống Mỹ Franklin Roosvelt vào ngày 6/11/1940 khi Fidel mới 12 tuổi. Những tính cách, công việc cùng những thăng trầm, thử thách trong từng giai đoạn cuộc đời F.Castro đều gắn liền với cuộc cách mạng giải phóng dân tộc của Cuba. Trọn cuộc đời của người chiến sĩ cách mạng dũng cảm, chiến đấu không mệt mỏi vì lẽ phải, vì lợi ích dân tộc đã được tái hiện toàn diện, từ thời còn đi học đến thời trai trẻ, từ cuộc tấn công pháo đài Moncada bất thành cho đến cho đến những năm tháng tù tội, từ chặng đường đầu gây dựng kháng chiến cho đến ngày giành chính quyền, lật đổ chế độ độc tài Batista thân Mỹ 1/1/1959.  

Cuốn sách đã dành nhiều trang nói về tình bạn bất tử giữa Fidel và Che Guevara – người anh hùng dân tộc, cũng là người đồng chí luôn sát cánh bên Fidel. Sách trình bày các quan hệ quốc tế, về đời tư, về những người bạn trên thế giới của Fidel, về sự kiện Vịnh Con Heo do Mỹ hậu thuẫn các thế lực phản động tấn công Cuba, về diễn biến cuộc khủng hoảng tên lửa nổi tiếng giữa Liên Xô – Cuba – Mỹ và cách điều hành đất nước trên cương vị Tổng tư lệnh và là Chủ tịch nước Cộng hòa Cuba trong từng giai đoạn.

Fidel trong lễ tưởng niệm Che Guevara (hy sinh năm 1967) trên Quảng Trường Cách Mạng

Đặc biệt, qua cuốn sách, lần đầu tiên bản hồ sơ mật của CIA về những âm mưu ám sát Fidel từ năm 1960 và chi tiết từng kế hoạch sát hại Fidel – với lời bình luận của Tướng Fabian Escalande, cựu Trưởng ban Phản gián An ninh quốc gia Cuba  - được công bố tại Việt Nam. CIA mấy chục năm qua đã tìm đủ mọi cách sát hại bằng được Fidel, từ những mưu hèn hạ như tẩm độc vào xì-gà, rải chất nổ trong các vỏ sò, tặng ông bộ đồ bơi “giết người” cho đến những kế hoạch hãm hại quy mô như thả chất độc gây rối loạn thần kinh hòng khiến Fidel mất tự chủ trong các buổi diễn thuyết, sử dụng các tập đoàn mafia trong thế giới ngầm ở Mỹ để giết Fidel, kích động, mua chuộc các phần tử khủng bố cướp máy bay gây bất ổn tình hình Cuba,… Nhưng  đó chỉ là thống kê  ít ỏi trong số 700 âm mưu sát hại mà CIA nhắm vào Fidel từ trước đến giờ.  

Fidel đọc báo Granma có bài viết về Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 20/5/1981

Fidel Castro - Người bạn lớn của nhân dân Việt Nam

Về tấm lòng của Chủ tịch Fidel Castro nói riêng và nhân dân Cuba nói chung dành cho Việt Nam,  đại tướng Mai Chí Thọ viết trong lời giới thiệu sách: “Câu nói chí tình chí nghĩa của Fidel trong những năm tháng khó khăn nhất của cuộc ciến chống Mỹ: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình!” còn vang vọng mãi trong tâm trí nhân dân Việt Nam. Câu nói đó thực sự phát ra từ trong tim của Fidel và nhân dân Cuba là nguồn động viên vô cùng lớn lao đối với nhân dân Việt Nam giữa lúc bom đạn ác liệt, khó khăn đủ bề vì cuộc chiến tranh kéo dài…Fidel và nhân dân Cuba đã xem cuộc kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam như của chính mình.

Thật xúc động khi chúng ta biết chuyện trong lúc khó khăn vì giúp Việt Nam xây dựng một bệnh viện mà Cuba lúc đó đã hoãn lại kế hoạch xây dựng một bệnh viện ở Cuba. Chính Fidel là nhà lãnh đạo quốc gia nước ngoài duy nhất đã vào tận vĩ tuyến 17, Quảng Trị động viên đồng bào, chiến sĩ ta nơi tuyến lửa trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ác liệt.

Đối với những nước nghèo khổ, những nước thuộc thế giới thứ ba, những nơi mà nền độc lập non trẻ mới dành được luôn bị bọn đế quốc và tay sai uy hiếp, tấn công, nhân dân Cuba dưới sự lãnh đạo của Fidel đã gởi hàng vạn bác sĩ, y tá, giáo viên, kỹ thuật viên và chiến sĩ sang nước đó để giúp đỡ và bảo vệ nền độc lập cho họ. Và hiện nay dù còn gặp nhiều khó khăn nhưng đất nước Cuba đang tiếp nhận và giúp đào tạo hàng ngàn bác sĩ cho các nước nghèo. Nền giáo dục và y tế của Cuba là ưu việt và tiến bộ mà không ai có thể phủ nhận được…”

Fidel Castro - Hồ sơ về một cuộc đời vĩ đại

Fidel Castro và cựu tổng thống Nam Phi Nelson Mandela, năm 1991

Fidel Alejandro Castro Ruz chào đời ngày 13/8/1926  tại nông trang Manacas nằm ngay trong thành phố Birán, thuộc vùng Mayarí bên bờ biển bắc Oriente. Đến tuổi cắp sách tới trường, Fidel đã thuộc lòng các truyền thuyết về José Martí – vị thánh chính trị được tôn kính nhất ở đất nước Cuba, vị anh hùng dân tộc vĩ đại trong cuộc chiến dành độc lập và là một trong những nhà tư tưởng lỗi lạc nhất của châu Mỹ La tinh. Đó cũng là một phần sinh hoạt của mọi trẻ em Cuba, nhất là ở tỉnh Oriente kiêu hãnh và từng nổi loạn này. Tất nhiên, Martí chính là tấm gương sáng mà Fidel luôn noi theo.   

Fidel cùng đồng đội trong ngày chiến thắng (8/1/1959)

Mang trong mình dòng máu Tây Ban Nha kiên cường, Fidel chưa bao giờ nghĩ rằng ông và 81 nghĩa quân trở về nước tiến hành đấu tranh lật đổ chế độ độc tài  của Tổng thống Fulgencio Batista Zaldivar lại buông vũ khí đầu hàng. Nhưng ngay giữa trưa thứ 5 ngày 6 tháng chạp năm 1956, ông không những đang phải đối mặt với hiểm họa và cái chết, mà mọi ước mơ của ông cũng đang tan đi như bong bóng. “Khoảnh khắc trong cánh đồng mía (có tên gọi Alegría de Pío – nghĩa là “Niềm vui thích của Pío”) của Fidel lúc ấy thật bi đát. Trước đó 4 ngày, Fidel và nhóm nghĩa quân ít ỏi đến không ngờ của ông sau chuyến vượt biển gian khổ từ Mexico  đổ bộ lên bờ biển phía nam tỉnh Oriente đã bị quân chính phủ vây chặt. Những người lính viễn chinh vừa kiệt sức vừa đói khát đã bị đánh cho tan tác và phải tháo chạy ngay trưa hôm trước trong cuộc chiến trên cạn đầu tiên của họ…” 

Trên thực tế, chưa bao giờ ông công khai nói về sự kiện Alegría de Pío một cách chi tiết ngoài việc thú nhận “chúng tôi bị bất ngờ và bị đánh tan tác” bởi kẻ địch “có ưu thế rất lớn về quân số”. Dĩ nhiên, địa danh ấy là bước ngoặt trong đời Fidel và cuộc cách mạng của ông. “Lịch sử Cuba và thế giới chắc chắn đã tiến hoá cách khác nếu người đàn ông này ít quyết tâm hơn và nhất là ít may mắn hơn. Vận may của Fidel luôn xuất hiện trở lại đúng lúc để giúp ông tồn tại”.  

Fidel ghé thăm một trường học khi cùng đoàn quân giải phóng tiến vào La Havana

 Cho đến giờ, việc cảm nhận Fidel Castro là một con người bình thường thật không dễ dàng gì. Bộ râu rậm với đôi mắt hiền hậu của ông có lẽ là một trong những diện mạo nổi tiếng trong thế giới đương thời. Thiên tài hùng biện và khả năng diễn thuyết của ông là một trong những điều bí ẩn đầy khâm phục đối với mọi người và nhiều chính khách nổi tiếng trên thế giới. “Ngoài quan điểm chính trị trong sáng, Fidel còn làm thức tỉnh được lòng trung thành rộng khắp trên cơ sở tương tác giữa người và người. Ông có khả năng truyền sự sôi nổi và có một sức lôi cuốn lạ lùng đến người khác. Khả năng thuyết phục của Fidel trên thế giới này ít có ai sánh bằng… Chính viên trung uý đã bắt được ông trên núi sau trận chiến Moncada đã bị tinh thần quả cảm, xả thân của Fidel cảm hoá và vài năm sau đã tham gia trong đoàn quân chiến thắng của ông”. Nét đặc biệt nữa ở con người ông là tính quả cảm, phi thường đến mức gần như không thể tin được. Trong mọi trận đánh lớn nhỏ của nghĩa quân ông đều muốn có mặt ngay tuyến đầu. Không một nhà lãnh đạo chính trị nào “đang sở hữu trọn vẹn những năng lực trí tuệ của mình” lại dám đi thuyền từ Mexico  đến Cuba theo cách mà Fidel và những chiến hữu lòng đầy nhiệt huyết của ông đã thực hiện: “Chiếc du thuyền của họ, mang theo nó 82 người, vốn được thiết kế chỉ để chở khoảng hơn một chục người và không được dùng để chở các khí tài quân sự. Không một nhà lãnh đạo chính trị chẳng có chút xíu về kinh nghiệm thực tế về quân sự nào lại có thể chịu đựng suốt hai năm trời trong sự thiếu thốn lương thực, vũ khí và đạn dược ngay giữa lòng Sierra Maestra, rồi phải hành quân thường xuyên cùng với đội quân ngày một đông thêm của mình, ngược xuôi trên những nẻo đường bùn nhão và đá tảng, xuyên qua hết cánh rừng này đến cánh rừng khác. Mặc dù vậy, chưa đầy 6 tuần sau thảm hoạ ở Alegría de Pío, Fidel đã táo bạo tấn công một cánh quân của Batista. Đấy là trận chiến thắng lợi đầu tiên của du kích quân”.  

Vị tư lệnh luôn gần gũi với mọi tầng lớp nhân dân Cuba

Một điều quan trọng hơn nữa làm nên chân dung huyền thoại F.Castro là ông lúc nào cũng lo lắng đến nhu cầu cuộc sống cho những người đi theo mình. Ông không chịu nhận những người đã có vợ con (dù bản thân ông đã là chồng, là cha). Ông giám sát kỹ việc cấp phát lương thực để chắc chắn mọi người đều được chia đều và lập ra điều luật ngặt nghèo cho du kích quân, bắt họ phải trả bằng tiền mặt cho nông dân mỗi khi mua từng cân gạo hay con gà…

Quân sự hóa toàn xã hội Cuba là khái niệm ra đời từ chính kinh nghiệm của ông. Fidel đã học được nhiều điều trong những giai đoạn khốc liệt nhất: cuộc khởi nghĩa ở thành thị, cuộc chiến ở Sierra… và sau này là chuỗi dài những sự kiện chính trị - kinh tế vĩ mô đòi hỏi khả năng luôn sẵn sàng ứng phó của người lãnh đạo cho đảo quốc “tứ bề thọ địch” này. Ở Cuba ngày nay, ít nhất phân nửa dân số đã được huấn luyện và tổ chức luôn trong tình trạng chiến tranh, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ tổ quốc. Ông còn học được rằng: để tồn tại, cần phải tuyệt đối kiên định và không khoan nhượng.   

Fidel trả lời phỏng vấn tại Đài truyền hình CBS, New York, 10/1995

 Chương cuối cùng, sách viết: “Ở tuổi 60, Fidel Castro là ai? Theo nghĩa gần nhất thì ông quả là một nhà lãnh đạo tài năng và vẫn rất được lòng dân trong một đất nước dễ động lòng mà ông dẫn dắt  hơn 1/ 4 thế kỷ để có vị trí quan trọng trong các vấn đề quốc tế và đang hướng đến cuộc sống chuẩn mực. Bản thân đã là ông nội, ông muốn thấy trẻ em Cuba sạch sẽ, khoẻ mạnh và có giáo dục. Mục tiêu quốc gia trong năm 1985 là mọi người dân Cuba đều được học tới lớp 9, khác hẳn thế hệ trước. Không có nước nào có tỉ lệ bác sĩ trên dân số cao hơn Cuba hay có tuổi thọ lúc sinh ra cao hơn Cuba. Đối với bất cứ xã hội nào, dù kém phát triển hay đã phát triển, thành tựu này vẫn tuyệt vời”. 

Song, vẫn còn nhiều vấn đề khác trên đất nước Cuba phải giải quyết… Fidel vẫn như đang tìm kiếm điều gì đó, còn cân nhắc về quá khứ và tương lai. Thế hệ mai sau sẽ nói gì về ông? Có lần, ông đã nói: “Đừng sợ những quan toà có mặt ở đây… Hãy sợ những vị quan toà đáng sợ hơn nhiều, những quan toà của hậu thế, các thế hệ tương lai, những người rồi đây sẽ chịu trách nhiệm phán quyết cuối cùng!”  

Vào ngày 1/1/2004, sách sẽ được phát hành tại nhà sách Lê Quý Đôn (44 – Nguyễn Thị Minh Khai – Q1 – TP.HCM). Giá bán 68.000 đồng/1cuốn. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc. 

• Túc Hạnh (Ảnh do First News cung cấp)