Nhà lãnh đạo Iran Mohamad Khatami.

Tehran vừa đưa ra một yêu cầu bất ngờ và khó chấp nhận đối với Nga. Theo đó, Nga sẽ phải trả chi phí cho số nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng mà Nga yêu cầu Iran hoàn trả lại. Thứ trưởng Bộ Năng lượng Hạt nhân Nga Valery Govorukhin tiết lộ thông tin này ngày hôm qua (10/9). Điều này rất có thể dẫn tới sự chệch hướng trong hợp tác giữa Nga và Iran về vấn đề xây dựng nhà máy hạt nhân Bushehr của Iran.

Ông Govorukhi đã công khai yêu cầu trên của Iran khi ban giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đang thảo luận tại Vienna một nghị quyết do Mỹ hậu thuẫn về việc Iran không tuân thủ Hiệp ước Cấm phổ biến Hạt nhân mà nước này đã ký.

Theo phía Nga, đề nghị của Iran là vô lý vì theo thói thường, các nước nhận lại nguyên liệu hạt nhân đã sử dụng và lưu trữ số nguyên liệu này sẽ được trả tiền. Được biết, để làm giảm bớt những mối lo ngại rằng Iran đang phát triển vũ khí hạt nhân, Nga cho biết nước này sẽ tạm ngừng việc xây dựng nhà máy Bushehr có tổng vốn đầu tư 1 tỉ USD và sẽ từ chối việc cung cấp nhiên liệu, trừ phi Iran đồng ý trả lại Nga số nhiên liệu hạt nhân đã sử dụng.

Ông Govorukhin nhấn mạnh rằng bất đồng này hoàn toàn chỉ là vấn đề thương mại và cả hai bên đã bắt đầu các cuộc đàm phán. Nếu Iran từ chối rút lại yêu cầu, Nga sẽ phải áp đặt một giá cao hơn đối với Iran, trong đó bao gồm chi phí mua lại số nhiên liệu này.

Nhưng theo các chuyên gia tại Trung tâm Thông tin Quốc phòng Nga, quyết định công khai yêu cầu của Iran trong lúc IAEA đang tiến hành thảo luận có thể là một nỗ lực nhằm tạo ra áp lực quốc tế buộc Iran từ bỏ yêu cầu của mình và ký vào thoả thuận trả lại số nhiên liệu đã sử dụng. Hơn nữa, đây có thể là một dấu hiệu cho thấy Moscow đã quyết định chấm dứt hoàn toàn việc hợp tác hạt nhân "lợi lộc" với Tehran do những lo ngại an ninh riêng của mình.

Hồi đầu tháng này, Bộ Năng lượng Nguyên tử Nga cho biết Iran đã đồng ý xem xét bản dự thảo thoả thuận và sẵn sàng ký. Các quan chức cho rằng thoả thuận này sẽ được ký kết ngay khi được các cơ quan chính quyền Nga xem xét.

Alexander Pikayev, một chuyên gia an ninh tại Trung tâm Carnegie Moscow cho biết Iran có thể nghĩ rằng họ tự sản xuất được nhiên liệu phù hợp với lò phản ứng của Nga, và do đó, chủ ý đưa ra những yêu cầu nhằm chấm dứt thoả thuận này. Nếu Iran sử dụng nhiên liệu tự sản xuất tại các lò phản ứng của nhà máy điện, nước này có thể làm giàu nhiên liệu đã sử dụng đến mức có thể dùng để sản xuât vũ khí thông qua việc sử dụng một trong số những máy ly tâm nước này đang sở hữu.

IAEA gần đây cho biết các thanh sát viên của cơ quan này đã tìm thấy phần còn lại của chất uranium giàu trên các máy ly tâm khí tại một cơ sở hạt nhân tại Natanz, cách Tehran 300 km về phía Nam. Iran nói nước này đã nhập các máy ly tâm và rằng những máy ly tâm này đã bị "nhiễm" chất uranium giàu từ lúc còn thuộc sở hữu của người chủ trước.

Dự thảo nghị quyết được đưa ra IAEA mới đây ấn định thời hạn cho Iran tới cuối tháng 10 phải chứng minh rằng nước này không theo đuổi một chương trình vũ khí hạt nhân. Nếu Iran không đáp ứng thời hạn này, IAEA sẽ đưa vấn đề này ra HĐBA để quyết định xem liệu có nên áp đặt lệnh trừng phạt đối với Tehran. Trong khi đó, Iran vẫn kiên quyết cho rằng chương trình hạt nhân của nước này chỉ nhằm mục đích sản xuất điện. Song nước này đã tránh ký một nghị định thư bổ sung cho NPT cho phép các cuộc thanh sát toàn diện của IAEA tại các cơ sở hạt nhân của nước này mà không cần báo trước.

(Huyền Trang - Theo The Moscow Times)