Mâm cỗ Tết

Mâm cỗ Tết cổ truyền của người Hà Nội đủ lệ bộ là bốn bát, sáu đĩa. Bát bóng nấu với chân tẩy, thịt lợn nạc và nước dùng gà, thêm ít tôm nõn. Chân tẩy là các loại củ như su hào, cà rốt được thái mỏng theo hình hoa cho ngon và đẹp mắt. Bát miến nấu lòng gà. Bát măng kho ninh với chân giò điểm vài củ hành hoa lên trên. Còn sáu đĩa là: đĩa xôi, thịt gà luộc, thịt đông, đĩa xào, đĩa giò lụa (hoặc giò xào) cá kho riềng, thêm đĩa nộm và dưa hành trắng muốt.

Một số nhà giàu có ở Hà Nội xưa, còn có thêm một số món ăn cao cấp như: long tu, măng tây, vây, bóng thủ, nấm thả, chim hầm... Ngoài thịt gà luộc còn có gà rán hay thịt kho tàu, hạnh nhân xào, lạp xưởng, trứng muối, đĩa nộm bằng rau câu trộn với thịt. Người Hà Nội vốn chuộng hình thức, nên mâm lễ ngày Tết được bày biện khéo và đẹp mắt. Đĩa xôi gấc đỏ tươi, các món nấu được rắc hành, rau thơm lên trên xanh mướt. Đĩa nộm nhiều màu sắc hài hòa, rau mùi xanh, ớt đỏ, lạc rang vàng và su hào trắng, chỉ nhìn củng thấy ngon. Đó là mâm cỗ Tết của người Hà Nội, không chỉ ngon, bổ, mà nói như các cụ là còn được "Ăn cả bằng mắt".

Còn ở Huế, ngày Tết gói bánh tét. Bánh tét được gói bằng lá chuối với các nguyên liệu như bánh chưng, chỉ khác là gói dài thành đòn như bó giò. Khi ăn cắt thành từng khoanh, ở giữa nhân đậu xanh và thịt mỡ nổi lên như những nhụy hoa. Ngoài ra, Tết ở Huế còn một số loại bánh đặc trưng như bánh phu thê (susê), bánh hỏi, bánh sen chấy, bánh măng, bánh dừa mận.

Các món ăn mặn trong cỗ Tết ở Huế cũng có nhiều cái khác Hà Nội. Ngoài những món thông thường như thịt gà, thịt lợn... Người Huế đặc biệt thích các món chua nhẹ dễ tiêu như món gỏi gồm: đu đủ xanh, giá sống, vừng, lạc, thịt ba chỉ, tôm, da bò rá trộn giấm, đường, tỏi, ớt, ngò. Cỗ Tết còn có các món đặc biệt là món xà lách gân bò, chả tôm, nem bọ lụi, ăn một lần thật khó quên.

Tết ở Sài Gòn không lạnh như Hà Nội. Ăn Tết cũng không cầu kỳ như Hà Nội và cũng không nhiều món phức tạp như ở Huế. Món ăn ngày Tết đơn giản, "khoái khẩu là được". Tết mà thiếu bánh phồng, bánh tráng thì coi như "ăn Tết một nửa". Những chiếc bánh nở tròn, xốp, thơm phức, làm bằng nếp được nướng bằng lửa rơm. Khác với miền Bắc, miền Nam ăn Tết bằng bánh tét, có nơi còn trộn thêm tôm khô, lạp xưởng vào để gói bánh. Mâm cỗ Tết bao giừ cũng có bánh tét, thịt kho, dưa giá, kiệu muối và nem bì. Cỗ Tết của người Sài Gòn nhiều đồ nguội, chỉ có hai bát nấu là chân giò hầm với mấy vị thuốc bắc, món mướp đắng bỏ ruột nhồi thịt, hầm nhừ.

Người Sài Gòn ăn thịt gà không chặt mà thích xé phay. Gà luộc xé miếng, trộn giấm kèm hành tây thái mỏng thêm các loại rau, gia vị, thơm ngon. Mâm cỗ Tết bao giờ cũng phải có món chả giò (là món gần giống như nem rán ngoài bắc) gói nhỏ bằng ngón tay cái, chiên vàng rộm trông thật "bắt mắt"... Sau "ba cái ngày Tết", ăn uống "nặng nề", người Sài Gòn ra giêng có cái thú với món cháo cá nấu ám, bổ dưỡng mà nhanh nhẹ, đưa đẩy mấy ngày xuân lai rai.

Nói về mâm cỗ Tết trên đất nước ta thật phong phú, nói sao cho đủ. Trong những cái chung nhất lại ánh lên những nét riêng, độc đáo. Quanh mâm cỗ Tết là lúc ông bà, cha mẹ, con cháu họp mặt vui vẻ, quây quần bên nhau, tưởng nhớ tổ tiên, là tình cảm gia đình đầm ấm, tình người lan tỏa trong sắc xuân.

(Đài TNVN Xuân 2006)