(VietNamNet) - Cần thay đổi ý thức trách nhiệm của lãnh đạo địa phương, tháo gỡ cơ chế và đầu tư thoả đáng về cơ sở vật chất, nhân lực để mạng lưới y tế cơ sở có thể đến gần dân hơn.  Đó là nội dung của hội thảo về Dự thảo triển khai thực hiện Chỉ thị 06-CT/TW tại TP.HCM, diễn ra vào ngày 8/6. 

Mạng lưới y tế cơ sở (YTCS) được xem là rất quan trọng trong việc chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân. Tính đến nay, TP.HCM có 23 Trung tâm Y tế (TTYT) quận huyện, 303 Trạm Y tế (TYT) phường - xã và mạng lưới y tế thôn ấp, nhân viên sức khoẻ cộng đồng. Tuy nhiên, theo đánh giá của Sở Y tế TP.HCM, hiện chưa có quy chế phối hợp quản lý giữa Sở Y tế với UBND các quận, huyện, cũng như chưa thống nhất mô hình quản lý nhà nước về y tế cơ sở trên địa bàn, làm ảnh hưởng tới hệ thống thông tin, báo cáo, giám sát ngành dọc. 

TS Lê Trường Giang, phó giám đốc Sở Y tế cho biết: Nhiều khi đi họp, lãnh đạo Sở thấy người mới, hỏi ra mới biết đó là "tân giám đốc" mới được UBND huyện bổ nhiệm. Rồi Sở chỉ nắm được phần chuyên môn, còn những thứ như tài chính, cơ sở vật chất... Sở không nắm được.

Phía YTCS thì phàn nàn: Mặc dù do địa phương quản (UBND quận, huyện, phường, xã...) nhưng khi có chuyện cần đề nghị thì UBND cứ... từ từ giải quyết. Lại có trường hợp lãnh đạo phường xã nhận thức còn kém, gây bức xúc không ít cho những người làm công tác YTCS tại địa phương. Ngoài ra, có một thực tế: 50% UBND quận, huyện bố trí giám đốc TTYT làm chuyên viên tham mưu cho UBND trong quản lý nhà nước. 50% còn lại làm đủ kiểu khác nhau. Chuyên viên, có nơi thuộc Phòng Văn Xã của UBND quận, huyện; có nơi thuộc Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em... Điều này dẫn đến việc chuyên viên không nắm sát tình hình, gây mâu thuẫn trong việc triển khai các hoạt động của ngành.

Làm sao để bác sĩ về tuyến cơ sở không bị "thiếu tiền, thiếu tuyến"? (Ảnh: Vân Điển)

Hiện nay, dân số của TP.HCM ngày càng "phình" ra, khối lượng nhiệm vụ và công việc ngày căng tăng nhưng số lượng cán bộ YTCS, nhất là tuyến phường xã lại rất thấp. Theo thống kê, nếu tính phục vụ theo dân số, cán bộ y tế phường xã ở TP.HCM chỉ đạt 2,3/10.000 dân trong khi của cả nước là 6/10.000 dân. Biên chế thiếu, không đảm đương nổi  nhiệm vụ. Mạng lưới cán bộ dược, điều dưỡng, kỹ thuật viên lại quá mỏng, còn đội ngũ bác sĩ lại không ổn định vì sức hút của các BV lớn. Cùng là bác sĩ nhưng người nào về BV lớn thì có cơ hội trau dồi nghề nghiệp, còn về quận huyện "chỉ toàn thấy làm phong trào", ít có cơ hội học lên cao mà thu nhập lại rất "khiêm tốn" trong khi mức sống ngày càng tăng. Nói ví von như một bác sĩ trẻ tại hội thảo là "thiếu tiền, thiếu... tuyến". Do vậy mà nhiều bác sĩ về cơ sở được một - hai năm rồi... "dông" mất, vị bác sĩ trẻ cho biết. Thiếu bác sĩ, người dân mất niềm tin ở tuyến cơ sở, dẫn đến ùn tắc ở tuyến trên.

"Đầu tư y tế hiện nay như hình chiếc nón lá ngược." - TS Lê Trường Giang nhận xét - "mà phần chóp là tuyến YTCS". Vẫn còn những cơ sở y tế chưa có nơi có chỗ đàng hoàng. Ngân sách đầu tư của TP.HCM cho việc mua sắm trang, thiết bị y tế thường ưu ái cho các BV thành phố, nhất là các BV chuyên khoa. Điều này tạo khoảng cách ngày càng xa giữa trình độ khám, chữa bệnh và sức thu hút giữa tuyến thành phố với tuyến cơ sở. Trang thiết bị thì năm - bảy năm mới cấp một lần, lạc hậu, không đảm bảo tiếp nhận bệnh nhân. Mạng lưới y tế phường xã thì hầu như chưa có các thiết bị chẩn đoán hiện đại  theo danh mục của Bộ Y tế.

TYT phường 15, quận Tân Bình cho biết: Đến nay, trạm vẫn không có máy tính cá nhân mà phải làm sổ sách, báo cáo bằng... tay. Các chương trình truyền thông,  băng thì có thiếu ti vi và đầu máy nên chỉ để bám bụi. Muốn chiếu băng hình cho bệnh nhân xem, nói vui thì chỉ có nước... đút băng vô lỗ mũi!

Hiện có rất nhiều chương trình sức khoẻ ở trên đổ xuống nhưng YTCS không có kinh phí để trả cho cộng tác viên, dù chỉ là 30-40.000 đồng hàng tháng. Do vậy, các TTYT và TYT cũng rất khó khăn trong việc thành lập đội ngũ nhân viên sức khoẻ cộng động.

Hoạt động của mạng lưới y tế phường xã vẫn sống với cơ chế bao cấp là chính nên đang "lạc lõng trong một thế giới khác", trong khi các tuyến khác của ngành y tế đang dần chuyển đổi theo cơ chế thị trường. Ví dụ: việc quản lý hành nghề y dược tư nhân hiện có nhiều bất hợp lý, chưa khuyến khích được những cá nhân có tiềm lực hợp tác. Hậu quả là đời sống cán bộ y tế phường, xã ngày càng khó khăn và không ổn định. Mặt khác, kinh phí hoạt động hiện nay vẫn nằm trong tay quận, huyện là chủ yếu mà không phân về phường, xã. Người trưởng TYT không biết hàng năm có bao nhiêu tiền nên không chủ động trong việc xây dựng kế hoạch sử dụng nguồn kinh phí một cách hiệu quả nhất để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ban đầu của người dân.

Từ một số mặt còn tồn tại nêu trên, bác sĩ Nguyễn Thế Dũng, giám đốc Sở Y tế TP.HCM kết luận: "Cần nâng cao trách nhiệm và nhận thức lãnh đạo địa phương, tháo gỡ cơ chế cũng như đầu tư nhiều hơn về cơ sở vật chất và con người để mạng lưới y tế phát triển mạnh và gần với người dân hơn". Ông cũng nhấn mạnh: "Quan trọng là hai vấn đề đầu tiên, nếu hai thứ này còn bị ràng buộc thì sẽ không làm được gì nữa"!

Để triển khai thực hiện Chỉ thị 06-CT/TW, Sở Y tế TP.HCM cũng đưa ra bản dự thảo về củng cố và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở. Trong đó, đưa ra những biện pháp cụ thể nhằm đổi mới phương thức hoạt động, tăng cường cán bộ và trang bị kỹ thuật cho mạng lưới y tế cơ sở, có chính sách đầu tư thích hợp cho mạng lưới y tế cơ sở với ngân sách là 2.123 tỷ đồng để xây dựng cơ bản và bổ sung thay thế trang thiết bị từ năm 2003 đến 2010.

Vân Điển