VIET NAM NET

BS. Lâm Xuân Điền - Giám đốc BV Tâm thần TP.HCM cho biết, bệnh nhân tâm thần phân liệt (TTPL), triệu chứng âm tính thường bị lầm tưởng là thờ ơ do không biểu hiện tình cảm. Họ cũng bị lầm tưởng ít nói (vì không muốn tiếp xúc với người khác, ngay cả người thân trong gia đình), bị tưởng là lười biếng do không còn ham thích làm việc tại cơ quan, gia đình, không màng đến học tập, nằm nhiều giờ trên giường hay ngồi một chỗ, chỉ ăn và ngủ, không quan tâm đến ăn mặc, thậm chí vệ sinh cá nhân.

Ngoài những triệu chứng này, bệnh nhân có thể xuất hiện dấu hiệu trầm cảm, ý tưởng chán sống, bỏ nhà đi lang thang, rối loạn giấc ngủ, rối loạn bản năng ăn uống...

Theo bác sĩ Điền, mặc dù tiến triển từ từ, nhưng những triệu chứng âm tính lại phá vỡ nhân cách bệnh nhân rất nặng nề. Triệu chứng âm tính thường gặp trong bệnh TTPL, và chúng xuất hiện càng nhiều thì bệnh càng nặng và khó hồi phục.

Triệu chứng tâm thần dương tính

Khác với các triệu chứng tâm thần âm tính êm ả, triệu chứng tâm thần dương tính thường dễ được nhận ra như: có ý tưởng sai lầm, không phù hợp thực tế, do bệnh gây ra nhưng bệnh nhân lại cho là đúng, như nghĩ người thân hại mình, nghĩ mình có những tài năng siêu việt; nghe tiếng nói ảo vang lên bên tai hay trong đầu, nhìn thấy những hình ảnh ảo; kích động, đập phá đồ đạc, tấn công người khác...

Bệnh tâm thần nhiều nhất ở lứa tuổi 15-34

82,9% bệnh nhân TTPL phát bệnh ở tuổi 15-34; 28,8% có người thân trong gia đình, họ hàng bị bệnh tâm thần; 48,5% bệnh nhân là con thứ 1-3 trong gia đình; 77,1% mẹ bệnh nhân TTPL có trình độ học vấn từ cấp 1 trở xuống trong khi ở người cha tỷ lệ này là 54,9%; 39,1% bệnh nhân đã mất cha; 64,3% bệnh nhân nữ bị nhốt cách ly tại nhà.

Giấu bệnh tâm thần là sai lầm

Theo công trình khảo sát, “các yếu tố dịch tễ học của bệnh nhân TTPL”, do tập thể bác sĩ BV Tâm thần TP.HCM và mạng lưới 21 phòng khám tâm thần quận, huyện ở TPHCM thực hiện trong năm 1997, chỉ có 33,9% bệnh nhân TTPL được đi khám y tế trong vòng 1 tháng sau khi phát bệnh. Điều này cho thấy phần lớn bệnh nhân không ý thức được bệnh của mình, do gia đình che giấu hoặc người thân không chú ý.

Cũng theo khảo sát trên, gần 25% bệnh nhân TTPL được gia đình áp dụng các phương pháp trị liệu mê tín dị đoan trước khi đến cơ sở y tế Nhà nước. Hiện tượng này khá phổ biến ở cộng đồng người Hoa, tại những vùng ven và ngoại thành như các huyện Hóc Môn, Củ Chi, TP.HCM.

Theo BS.Thiện, trong dân gian vẫn còn tồn tại một số quan niệm sai lầm như bệnh tâm thần là do ma quỷ gây ra, là hậu quả của “đời cha ăn mặn, đời con khát nước”, là tội lỗi của gia đình, dòng họ nên có khuynh hướng giấu bệnh, cam chịu, tìm cách chạy chữa bằng bùa chú, xiềng xích bệnh nhân... Hậu quả là bệnh nặng càng thêm nặng, việc chữa trị sau đó rất khó khăn và phức tạp vì phát hiện quá trễ.

Tâm thần phân liệt là gì?

TTPL là một loại bệnh tâm thần nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng suy nghĩ, biểu lộ tình cảm và mối quan hệ với người xung quanh, lâu ngày sẽ biến đổi nhân cách người bệnh theo kiểu phân liệt, tức làm cho họ dần dần tách khỏi cuộc sống bên ngoài, thu hẹp vào thế giới bên trong, làm cho tình cảm khô lạnh dần, khả năng làm việc ngày một sút kém và có những hành vi lập dị khó hiểu.

Bệnh có phổ biến?

Theo y văn thế giới, bệnh chiếm 0,5-1% dân số. Ở nước ta, tuy chưa có con số chính thức nhưng nhiều công trình điều tra cơ bản cũng cho kết quả tương tự.

TTPL có di truyền không?

Cho đến nay y học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chủ yếu gây bệnh TTPL mà vẫn nghĩ do nhiều yếu tố khác nhau phối hợp gây ra như:

- Gia đình: Nếu bố hay mẹ bị TTPL thì khả năng mắc bệnh của con cái tăng 2 lần, nếu cả cha và mẹ đều bệnh thì khả năng con mắc bệnh có thể tăng đến 50 lần. Chưa có chứng cớ để cho rằng các rối loạn trong mối quan hệ gia đình dẫn đến TTPL, nhưng người ta thấy rằng bệnh dễ phát ra hơn khi bầu không khí trong gia đình căng thẳng.
- Sinh hóa: Một số nghiên cứu cho thấy ở người TTPL có sự rối loạn sản xuất, chuyển hóa và phân hủy các chất môi giới thần kinh, amine sinh học...
- Yếu tố môi trường: Môi trường chung quanh có quá nhiều stress sẽ góp phần thúc đẩy sự xuất hiện bệnh TTPL.

Đối xử với bệnh nhân TTPL

- Không nên đưa bệnh nhân đến thầy bùa, thầy pháp vì bệnh không phải do ma quỷ gây ra.
- Không tranh luận với bệnh nhân về những suy nghĩ bất thường của họ vì chúng chỉ có thể mất đi nhờ thuốc chống loạn thần.
- Không nên xiềng xích, trói hay nhốt bệnh nhân; không cho bệnh nhân tự ngưng thuốc mà không có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Phòng bệnh

Do nguyên nhân phức tạp, nên việc phòng ngừa TTPL không dễ. Điều cần thiết là phải biết cách vệ sinh tâm thần, chống stress, biết cách điều hòa giữa làm việc và giải trí tích cực, trong gia đình có sự quan tâm lẫn nhau, tạo ra một bầu không khí thân thiện, hạnh phúc thì bệnh khó có điều kiện phát triển.

Đừng cho rằng bệnh tâm thần của người khác chứ không phải của mình hay người thân của mình. Cuộc sống hiện đại vốn chất chứa nhiều mâu thuẫn và xung đột, đó là tiền đề cho bệnh phát sinh.
(ThS, BS. Nguyễn Thị Mỹ Châu - Phó Chủ nhiệm Bộ môn Tâm lý y học - Sức khỏe tâm thần, Trung tâm Đào tạo bồi dưỡng cán bộ y tế TP.HCM)