Khi mắt, mũi, miệng, tai mọc các vết loét hình bản đồ lấm tấm sắc tố, giữa lõm sâu; trên nền các sẹo cũ sùi lên những tổn thương hình bông cải hoặc nổi hạch ở vùng kế cận, cần nghĩ đến bệnh ung thư da để được phẫu thuật hoặc trị xạ kịp thời.

Tổn thương do UTD carcinom tế bào đáy.

Theo một khảo sát chung trên thế giới, ung thư da (UTD) chiếm 19% tổng số các loại ung thư ở nam và 11% ở nữ. UTD thường gặp ở người da trắng sống ở xứ nóng do melanin - chất có tác dụng cản tia cực tím - có trong da những người này ít hơn người da màu. Bệnh có xu hướng gia tăng do tầng ozon (tấm lá chắn bức xạ mặt trời) ngày càng mỏng.

Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, công việc lao động ngoài trời khá phổ biến nên UTD không hiếm. Theo ghi nhận tại Bệnh viện Ung Bướu TP.HCM, bệnh xếp thứ 7 trong 10 loại ung thư hàng đầu ở Việt Nam.

Ai dễ bị UTD?

- UTD thường gặp ở những người làm việc ngoài trời như nông dân, ngư phủ, thợ hồ, người làm muối, vận động viên chơi những môn thể thao ngoài trời... Ngoài ra, những vết sẹo bỏng, sẹo chấn thương cũ, sau 10-15 năm cũng có thể trở thành thủ phạm gây UTD.

- Những người sử dụng dài ngày thuốc đông y trị hen suyễn có thạch tín hoặc người có sẵn bệnh tích tiền UTD như bì khô sắc tố, bướu nhú da... cũng là đối tượng của bệnh này. BS. Bùi Xuân Trường, Khoa Ngoại III bệnh viện Ung Bướu TP.HCM cho biết, tại bệnh viện, mỗi năm ước tính có trên 200 bệnh nhân UTD được điều trị.

Các loại UTD và triệu chứng

UTD được chia thành carcinom tế bào đáy, carcinom tế bào gai, carcinom phần phụ da, ung thư hắc tố. Khoảng 3/4 trường hợp UTD là carcinom tế bào đáy, thường ở vùng đầu-cổ như: trán, mí mắt trên, vành tai, sống mũi, gò má, môi trên...

Biểu hiện thường gặp khi bị UTD carcinom tế bào đáy là những tổn thương dạng cục hoặc vết loét ''gặm nhấm'' như hình bản đồ, bờ gồ cao, lấm tấm sắc tố, lõm sâu ở giữa. Carcinom tế bào đáy diễn tiến lâu dài, hầu như không di căn. Tuy nhiên, bệnh lại xâm lấn, ăn lan vào những bộ phận như mắt, mũi, miệng, tai..., gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng tới chức năng các bộ phận này, đem lại nhiều mặc cảm cho người bệnh trong sinh hoạt hàng ngày.

Carcinom tế bào gai chủ yếu phát triển ở thân mình và chi, thường xảy ra  trên những nền sẹo bỏng hoặc sẹo chấn thương cũ. Khối u thường có dạng chồi sùi giống bông cải và đôi khi có hạch ở những vùng kế cận. Carcinom tế bào gai chiếm khoảng gần 1/4 UTD, xâm lấn vào mô xung quanh nhiều hơn, nếu xâm lấn sâu có khi phải đoạn chi hoặc tháo khớp. Tỉ lệ di căn hạch là 10-30%, di căn xa 2-5%.

Theo một khảo sát của BS. Hà Văn Phước, Khoa Giải phẫu bệnh Bệnh viện  Da liễu TP.HCM, trong 200 ca UTD đến bệnh viện này trong những năm qua thì tuổi trung bình của bệnh nhân carcinom tế bào đáy là 55,5 tuổi và carcinom tế bào gai là 59,1 tuổi. Tỉ lệ nam - nữ của cả hai nhóm bệnh là 1/1,6.

Điều trị

UTD được đánh giá là một trong những loại ung thư có khả năng được chữa khỏi cao, tiên lượng tốt. Điều trị phẫu thuật là chủ yếu, có thể kết hợp với xạ trị bổ túc trong trường hợp bướu xâm lấn nhiều. Phẫu thuật thường áp dụng nhất là cắt rộng - tạo hình, nghĩa là bao gồm việc cắt đủ rộng bướu kèm một phần mô lành xung quanh để tránh tái phát. Sau đó các bác sĩ sẽ dùng các kỹ thuật mổ tạo hình thích hợp để tái tạo lại phần đã cắt bỏ, nhằm bảo đảm về chức năng và thẩm mỹ cho bệnh nhân.

Ngừa UTD bằng nho, lựu 

Kết quả một nghiên cứu do Trường ĐH Wisconsin (Hoa Kỳ) được công bố cuối tháng qua cho thấy, những con chuột nào được cho một số tinh chất rút từ nho và lựu đều có thể chậm hoặc hết tổn thương da do hóa chất hoặc ánh nắng mặt trời.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, hàng năm, ở nước này có hơn 1 triệu ca UTD được phát hiện. Tuy nhiên, bệnh tiến triển rất chậm và hiếm khi gây tử vong trừ phi bệnh nhân không điều trị trong nhiều năm. Khi cho những con chuột tiếp xúc với hóa chất TPA, người ta nhận thấy con chuột nào được cho polyphenols và anthocyanidins (có trong những quả đỏ như nho và lựu) sẽ giảm đáng kể các dấu hiệu sưng phù, tăng sinh tế bào da.

Kết quả này cũng được ghi nhận tương tự khi cho chuột tiếp xúc với tia cực tím. Khi đo nồng độ survivin - một chất có nhiều trong tế bào UTD - người ta nhận thấy con chuột nào được dùng resveratrol - một thành phần có trong quả nho - thì chuột đó có rất ít survivin. TS. Nihal Ahmad, trưởng nhóm nghiên cứu, nói: ''Kết quả này rất phấn khởi, trước mắt nó cho phép người ta có thể phòng ngừa UTD bằng cách dùng đều đặn nho và rượu vang đỏ''.

(Theo NLĐ)