Nếu không được thăm khám kỹ, bệnh nhân có thể được chẩn đoán lầm là bị rối loạn thần kinh thực vật, loét dạ dày tá tràng, bệnh đường mật. Cũng có các triệu chứng đầy hơi, ợ chua, mệt mỏi, đánh trống ngực... hoặc đau bụng, tiêu chảy, táo bón kéo dài, nhưng lại là biểu hiện một triệu chứng khó trị: kích thích ruột.

Theo các nhà chuyên môn, hội chứng ruột kích thích là một rối loạn chức năng của ruột già thường gặp. Tỷ lệ mắc bệnh khá cao ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ, lên tới 10-20%. Còn ở các nước châu Á thì thay đổi tùy theo quốc gia như ở Nhật 25%, Iran 3,4%... Ở Việt Nam, bệnh này cũng khá phổ biến, thường gặp ở lứa tuổi 20-50, với tỷ lệ bệnh nhân nữ nhiều gấp 4 lần nam.

Triệu chứng

Nét nổi bật là người bệnh có tiền sử bị táo bón và tiêu chảy mãn tính hoặc cả hai xảy ra không liên tục trong thời gian dài hàng tháng hoặc hàng năm. Tiêu chảy thường nặng lên vào buổi sáng khi đang ăn hoặc sau bữa ăn sáng. Sau khi đi tiêu 3-4 lần với phân lỏng có nhiều chất nhầy, bệnh nhân cảm thấy dễ chịu trong thời gian còn lại của ngày.

Tiêu chảy có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng và sau đó tự biến mất mặc dù không điều trị gì cả. Tuy nhiên bệnh sẽ tái phát, thời gian giữa các đợt bệnh không cố định, có khi nhanh có khi chậm. Một số người không bị tiêu chảy mà chỉ đi phân nhão, nhỏ giống như cái bút chì.

Một số bệnh nhân khác thì bị táo bón đi kèm với đau bụng mạn tính, bệnh nhân thường thấy đau vùng bụng dưới và hố chậu bên trái vùng đại tràng Sigma. Số khác tuy không tiêu chảy hoặc táo bón nhưng lại luôn có cảm giác đầy hơi, chướng bụng, ợ nóng, đau lưng, hay than mệt mỏi, đánh trống ngực..., rất dễ lầm với một số bệnh khác như: rối loạn thần kinh thực vật, loét dạ dày tá tràng, bệnh đường mật.

Tuy nhiên, để tránh bỏ sót các bệnh nguy hiểm khác như viêm loét ruột, ung thư ruột già, lao ruột... bệnh nhân cần được khám kỹ về phương diện lâm sàng bao gồm hỏi kỹ bệnh sử, phát hiện các triệu chứng báo hiệu ác tính như đi tiêu ra máu, sờ thấy u cục của ruột già. Bệnh nhân cần phải được làm siêu âm, nội soi ruột già, tìm máu trong phân, chụp X-quang khung đại tràng có cản quang...

Nhiều nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân đầu tiên được nhiều nhà bệnh lý học đề cập là sự rối loạn nhu động của ống tiêu hóa gây ra bởi rối loạn của hệ thống thần kinh trung ương cũng như hệ thống thần kinh tự động trong thành ruột.

Hiện tượng này làm tăng sóng nhu động để nhào trộn thức ăn và tăng nhu động của ruột non, làm thời gian di chuyển của phân trong ruột giảm đi. Trong khi đó, nhu động của ruột già có thể tăng hay giảm làm cho thời gian di chuyển của phân trong ruột có thể dài ra hay ngắn lại, dẫn đến tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy.

Các nguyên nhân khác có thể gặp là tình trạng thay đổi về tính nhạy cảm của ruột già hay trực tràng, dẫn đến hạ thấp phản xạ đi tiêu của người bệnh. Bệnh nhân có thể có các rối loạn tâm lý, bị stress, hysteria; một số bệnh nhân nữ có thể có tiền sử bị lạm dụng tình dục khi còn nhỏ, trầm cảm...

Hội chứng ruột kích thích cũng xảy ra sau khi bị nhiễm trùng cấp tính, thường nhất là sau viêm dạ dày ruột cấp. Theo một số tác giả, có tới 24-32% người mắc bệnh này sau 3 tháng sẽ bị hội chứng ruột kích thích.

Có một điều đáng ghi nhận là hiện tượng các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích sẽ biến mất hoặc giảm đi ở một số bệnh nhân khi bác sĩ nói họ không bị bệnh gì cả.

Bệnh khó điều trị

Việc điều trị hội chứng ruột kích thích rất phức tạp, đòi hỏi sự kiên nhẫn tối đa của cả thầy thuốc và bệnh nhân. Các bước đi chính trong quá trình điều trị là: công tác tư vấn tâm lý, chế độ ăn kiêng, các loại thuốc và các liệu pháp ngoài thuốc khác.

Việc tư vấn tâm lý cho bệnh nhân rất quan trọng, kết quả tùy thuộc vào kỹ năng và kinh nghiệm của thầy thuốc. Phải giải thích rõ ràng cho bệnh nhân biết bệnh này không nặng, không nguy hiểm đến tính mạng và nhất là không trở thành ung thư. Tốt nhất là tự người bệnh phải biết được chính xác loại thức ăn nào gây ra triệu chứng bệnh để không sử dụng trong bữa ăn. Nên tránh các loại thức ăn sống và nhiều chất béo, không uống rượu bia và nước giải khát có cồn.

TS-BS. Nguyễn Hoài Nam, NLĐ