Khi tổ chức “lách luật”

(VietNamNet) - Không nên vì một giải pháp tình thế cho một địa phương cục bộ mà “nguyên tắc pháp quyền xã hội chủ nghĩa” bị vi phạm. Hy vọng, trong phiên họp sắp tới, Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội nhận ra điều này. Phân tích của LS Nguyễn Hưng Quang. 

Bao giờ mỗi người dân HN lại được tiếp tục đăng ký hơn một xe  máy?

Mới đây Bộ Công an ra thông tư mới về việc cấp đăng ký phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, trong đó bỏ quy định mỗi người chỉ được đăng ký một xe máy. Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ đã nhắc nhở HN xúc tiến thực hiện thông tư này. Nhưng UBND thành phố Hà Nội thì vẫn đang đắn đo với bài toán nên hay không bãi bỏ quyết định tạm ngừng đăng ký xe máy ở 7 quận nội thành trong bối cảnh ùn tắc giao thông vẫn đang xảy ra hàng ngày mà chưa có giải pháp khắc phục.

Tổ chức và người dân cùng "lách"

Thông tư mới đã được dư luận ủng hộ, bởi trước đó người ta đã từng bất bình khi Bộ Công an ban hành một thông tư giới hạn quyền công dân đã được qui định tại Hiến pháp và Bộ luật Dân sự. Đây là động thái rất đáng khen ngợi vì có lẽ lần đầu tiên một cơ quan nhà nước dám dũng cảm sửa “hành vi đã sai” của mình.

Báo cáo đã nêu rõ, Thông tư 17 của Bộ Công an chỉ bãi bỏ qui định mỗi người chỉ được đăng ký một xe chứ không điều chỉnh việc tạm dừng đăng ký xe ở các địa phương. Vậy nên, Phòng Cảnh sát Giao thông HN đề xuất Hội đồng Nhân dân thành phố xem xét, nếu cho phép đăng ký xe tự do thì ùn tắc giao thông sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn. Nếu tiếp tục dừng như hiện nay thì nên áp dụng 6 biện pháp kèm theo. Trong các biện pháp được đưa ra đáng lưu ý là nội dung: quyết định dừng ngay đăng ký ở các quận, huyện còn lại...

Không thấy các ngành của Hà Nội đề cập đến những hậu quả của việc “lách luật mua tên” để đăng ký gây bao khó khăn cho người dân và các cơ quan chính quyền trong việc quản lý phương tiện. Có lẽ, đây là trường hợp mà các nhà nghiên cứu lập pháp cần phải nghiên cứu nghiêm túc để đưa ra định chế phù hợp khi “cơ quan công quyền lách luật để quản lý xã hội bằng qui định” còn người dân “lách qui định để được hưởng quyền mà luật công nhận”.

Đúng thông tư nhưng trái Hiến pháp

Bộ luật Hình sự Việt Nam qua các thời kỳ được xây dựng trên nền tảng xem xét trách nhiệm và hành vi của cá nhân trong cấu thành tội phạm. Trong đó những cáo buộc “cố tình lợi dụng kẽ hở của pháp luật”, “lách luật” hay “cố ý làm trái” đã và đang được áp dụng cho các cá nhân. Những hành vi cá nhân này thường gây hậu quả cho xã hội. Vì vậy, việc trừng trị họ là thích đáng.

Nhưng, các tổ chức, đặc biệt là những tổ chức công quyền mà “cố ý lách luật” và hậu quả có thể hoặc hiển nhiên xảy ra cho xã hội thì không thể bị truy tố. Trách nhiệm người đứng đầu có thể bị xem xét nếu hành vi “lách” mang lại lợi ích cá nhân cho người đó.

Sự kiện Hà Nội có bãi bỏ quyết định tạm ngừng đăng ký xe máy ở 7 quận nội thành đang được dư luận quan tâm hiện nay là minh chứng cho việc “lách luật” của một số cơ quan công quyền.

Xưa nay, nếu người “cố ý làm trái” là cá nhân thì trước toà hay trước công luận, người đó thường tự nhận là mình kém nhận thức để mong hưởng lượng khoan hồng từ pháp luật hay tha thứ từ nhân dân. Tất nhiên, nếu bị chứng minh rằng mình có hiểu biết, đã từng được giác ngộ về qui định pháp luật mà vẫn cố ý làm trái thì pháp luật sẽ nghiêm trị và xã hội sẽ không tha thứ.

Hà Nội là một địa phương đầu tàu trong cả nước. Các ban, ngành của thành phố tập hợp rất nhiều những người hiểu biết pháp luật, có những cơ quan tham mưu về pháp luật như Sở Tư pháp, Sở Công an và Sở Giao thông Công chính, những đơn vị hiểu rõ qui định và trật tự về ban hành văn bản qui phạm pháp luật. Chẳng lẽ họ không biết rằng những văn bản về “tạm dừng đăng ký xe gắn máy” của họ chỉ đúng với “thông tư” nhưng trái với hiến pháp và pháp luật?

Bài học

Được biết, thành phố Hà Nội đã học tập kinh nghiệm "tạm dừng đăng ký xe máy” từ một quốc gia nào đó của Châu Á nhưng không rõ có nghiên cứu thực tế địa phương cũng như tư duy lập pháp ở Việt Nam hay không?

Có lẽ mọi người vẫn còn nhớ bài học về việc quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm trước đây đã không được người dân ủng hộ và thực hiện theo (mặc dù người viết rất ủng hộ việc đội mũ bảo hiểm bắt buộc tại các tuyến đường cao tốc).

Một lý do đơn giản là khí hậu nước ta quá nóng hơn nữa, giao thông của chúng ta giới hạn tốc độ tối đa được phép đi trên đường ở mức rất thấp. Trong khi ở các nước khác thì có mức giới hạn cao hơn và có nơi lại qui định tốc độ tối thiểu và tốc độ tối đa cho nên việc đội mũ bảo hiểm là cần thiết. Rất may, khi nhận ra, cơ quan ban hành qui định đã sửa.

Mong rằng bài học trên giúp các ban ngành Hà Nội tìm được một giải pháp khác để tránh ùn tắc giao thông trong nội đô hơn là duy trì một văn bản “vi hiến”.

Không nên vì một giải pháp tình thế cho một địa phương cục bộ mà “nguyên tắc pháp quyền xã hội chủ nghĩa” bị vi phạm. Hy vọng, trong phiên họp sắp tới, Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội nhận ra điều này.

• LS. Nguyễn Hưng Quang