VietNamNet

(VietNamNet) - Còn việc quản lý nơi ở của con người qua hộ khẩu là còn sự bắt tay, thoả hiệp. Sự thoả hiệp đang nuôi dưỡng tham nhũng. Tham nhũng làm tha hoá cán bộ.

Hàng trăm nghìn người dân đã chờ đợi để được trở thành... "người thành phố" theo những quy định mới tại Nghị định 108 về đăng ký và quản lý HK.

Thêm một lần nữa trong năm, khi Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 8 đang diễn ra tại Hà Nội, vấn đề hộ khẩu lại trở thành tâm điểm của dư luận. Bởi, sau những sửa đổi của Bộ Luật Dân sự mà kỳ họp trước vừa thông qua với những chỉnh sửa thông thoáng hơn nhưng việc nhập hộ khẩu vào các thành phố lớn vấn gặp không ít rào cản.

Hộ khẩu là chính sách quản lý con người được Nhà nước Việt Nam áp dụng từ năm 1954 ở miền Bắc và ở miền Nam từ năm 1976. Hộ khẩu thực chất chỉ là một cuốn sổ ghi chú những người cùng cư trú chung tại một căn nhà, một hộ gia đình. Nhà nước căn cứ vào đó để quản lý dân số, tình trạng cư trú, thực tế phân bổ dân cư để đề ra các chính sách kinh tế thích hợp.

Nền kinh tế tập trung bao cấp có thể coi là bạn đồng hành của chính sách hộ khẩu. Bởi kèm theo hộ khẩu là chế độ tem phiếu, là tiêu chuẩn nhà cửa, tiêu chuẩn biên chế... Trong dân gian hiện vẫn còn lưu truyền câu: “Cầm vàng còn sợ vàng rơi, hộ khẩu Hà Nội đời đời ấm no”. Bao nhiêu năm qua hộ khẩu gần như là lá bùa hộ mệnh mà nếu không có nó người dân khó có cơ hội thực hiện quyền cư trú, quyền làm việc, kết hôn hợp pháp, sở hữu tài sản, nói chung là mọi thứ cần thiết của cuộc sống.

Nền kinh tế đang từng bước chuyển sang cơ chế thị trường, hộ khẩu mất dần uy lực của nó. Tuy nhiên, do thói quen cũ còn lưu lại, hộ khẩu vẫn còn tiếp tục đeo bám cuộc sống bởi những giá trị chưa thể thay thế. Không có hộ khẩu không thể chứng giấy tờ khi mua bán xe cộ, nhà cửa, xin việc làm, đăng ký kết hôn… chẳng làm được cái gì chính thống cả.

Trong kỳ họp thứ 7 Quốc hội khoá XI, nhân khi thảo luận dự án luật dân sự sửa đổi, nhiều Đại biểu quốc hội tỏ ra bức xúc về vấn đề quản lý hộ khẩu trên toàn quốc. Dự thảo Bộ luật Dân sự mà Quốc hội đem ra bàn thảo đã nhắc lại một quy định trong Hiến pháp rằng, mọi người dân có quyền tự do đi lại, tự do cư trú. Điều này cũng có nghĩa là mọi người Việt Nam được quyền chọn cư trú ở bất kỳ đâu trong đất nước hình chữ S và được thực hiện đầy đủ các quyền nhân thân - không phụ thuộc vào hộ khẩu.

Một ĐBQH là cán bộ từng phân tích rằng, Nhà nước ta quản lý người dân theo cách thức đối phó, thông qua hộ khẩu, hoặc các hình thức KT3, KT4. Ông cho rằng, những qui định về hộ khẩu đã và đang hạn chế quyền dân sự của người dân.

Trong điều kiện kỹ thuật công nghệ như hiện nay, hoàn toàn có thể áp dụng cách quản lý công dân bằng thẻ an sinh như các nước trong khu vực. Theo đó, mỗi công dân có một số hiệu riêng gọi là số an sinh xã hội, đi theo mình cho tới khi chết. Khi công dân xin cấp thẻ an sinh xã hội, mọi dữ kiện cá nhân được lưu vào máy tính nối mạng. Chính quyền địa phương bất cứ nơi nào đều có thể truy cập dữ liệu đó. Cách quản lý này đã chứng tỏ được tính ưu việt của nó ở hàng trăm quốc gia và hoàn toàn nằm trong tầm khả năng kỹ thuật công nghệ tin học của Việt Nam hiện nay. (Tất nhiên, tác dụng của thẻ an sinh không hoàn toàn giống như hộ khẩu).

Một số ý kiến khác cho rằng, hộ khẩu vẫn còn tác dụng, đó là rào cản ngăn dòng người nhập cư vào các đô thị lớn, trong khi hạ tầng chưa đáp ứng. Người ta e ngại rằng, bỏ hộ khẩu sẽ phát sinh nhiều vấn nạn xã hội khác... Thực tiễn cho thấy, với chính sách hộ khẩu như hiện nay, ở Hà Nội hiện đang có nửa triệu người sinh sống mà không có hộ khẩu. Còn ở TP.HCM, con số này là 2 triệu. Lý lẽ dùng hộ khẩu để ngăn dòng người nhập cư là không thuyết phục.

Mới đây thôi, một người bạn của tôi, vì mong muốn được việc, đã phải chi 5 tờ (500 USD) để nhập hộ khẩu cho cả nhà về Hà Nội. Đó là chưa kể, với đối tượng KT3, KT4 "đăng ký nhiều nhưng nhập chẳng bảo nhiêu" khi thực hiện nghị định 108 thì không ai dám chắc là sẽ không có tiêu cực. Dù là đăng ký nơi ở, một khi còn xin - cho và thủ tục lằng nhằng, những tiêu cực không thể rời xa.

Thực tiễn này cho thấy, còn quản lý nơi ở của con người qua hộ khẩu là còn sự bắt tay, thoả hiệp. Sự thoả hiệp đang nuôi dưỡng tham nhũng. Tham nhũng làm tha hoá cán bộ.

Trong dòng chảy cuồn cuộn của lộ trình hội nhập, con người cần một không gian rộng lớn để phát huy tính năng động, sử dụng tốt nhất năng lực và trí tuệ để làm giàu cho bản thân, cho xã hội. Công nghiệp hoá đồng nghĩa với đô thị hoá. Dòng người từ nông thôn dịch chuyển về thành thị là một tất yếu của quá trình phát triển. Việc tiếp tục áp dụng các qui định lạc hậu không chỉ hạn chế các quyền cơ bản của con người mà còn là một vật cản cho công cuộc chấn hưng nền kinh tế.