(VietNamNet) - Bắt đầu từ 1/1/2004, 500 DN tại TP.HCM và 100 DN ở Quảng Ninh sẽ được áp dụng thí điểm cơ chế tự khai tự nộp thuế, đồng thời nhiều DN ở các địa phương khác cũng sẽ tập duyệt cơ chế này. Việc tự khai, tự nộp thuế mang lại lợi ích gì cho DN? Ông Phạm Duy Khương, Tổng cục phó Tổng cục Thuế đã có cuộc trao đổi với VietNamNet xung quanh vấn đề này.

Hải quan Hải Phòng kiểm tra hàng nhập khẩu

- Xin ông giới thiệu đôi nét về việc thực hiện tự khai, tự nộp thuế?

- Cơ chế tự khai, tự nộp thuế vẫn căn cứ vào chính sách pháp luật về thuế và quy định của luật thuế. DN sẽ tự kê khai và xác định kết quả kinh doanh của mình để tính ra số thuế phải nộp. Bản thân DN phải tính, ngành thuế không tính nữa. Tính xong rồi thì DN xác định số thuế phải nộp ngân sách và gửi kết quả về cho cơ quan thuế biết. Cơ chế này thì cơ quan thuế không can thiệp vào quá trình kê khai nộp thuế của DN. Thậm chí đến tờ khai cuối cùng điều chỉnh cho toàn bộ trong năm thì DN cũng tự làm.

- DN sẽ được lợi gì khi áp dụng cơ chế mới này, thưa ông?

- Thực hiện cơ chế này, cơ quan thuế sẽ không can thiệp đến mức soi xét từng hoá đơn, từng kê khai tính toán hoặc bắt DN kê khai lại, cầm hồ sơ về như bây giờ. Đây là cái rất chủ động cho DN. Khi triển khai thì có phần mềm máy tính làm hết chương trình này và DN có thể chỉ còn ngồi tại DN truyền tờ khai này về, tất cả những cái gì cần báo cáo thì truyền về cho cơ quan thuế biết trước ngày nộp thuế.

Thực hiện cơ chế này thì DN không phải nhận thông báo về thuế. Hiện nay DN vẫn phải nhận thông báo về thuế, DN kê khai lên rồi cơ quan thuế xem xét, yêu cầu DN tính toán lại hoặc chấp nhận thì thông báo số thuế DN phải nộp. DN kê khai rồi vẫn phải đợi cơ quan thuế thông báo thì mới nộp thuế.

Như vậy, áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế, DN sẽ không phải mất nhiều thời gian kê khai, nộp tờ khai và chờ đợi. Những thủ tục hành chính giữa cơ quan thuế và DN như hiện nay sẽ được giảm xuống.

- Việc cho phép DN tự kê khai, tính thuế có thể tạo điều kiện cho DN gian lận, trốn thuế. Vậy cơ quan thuế sẽ có biện pháp kiểm soát việc thực hiện việc tự kê khai, nộp thuế của DN như thế nào?

- Nếu cơ sở kinh doanh không tự giác thực hiện kê khai và kê khai chậm theo quy định thì cơ quan thuế có thể áp dụng biện pháp xử lý. Tuỳ lỗi nếu nhẹ thì qua thông tin trao đổi với DN để chỉnh sửa vào tờ kê khai nộp thuế của tháng sau đó.

Thí điểm tự khai, tự nộp thuế không chọn số đông mà mình chỉ chọn DN đã làm tốt. Thứ nhất, DN phải có đủ năng lực để làm xử lý kế toán tất cả trên máy tính. Thứ hai là DN có ý thức tổ chức kế toán rất tốt. Đại bộ phận các DN dự kiến thí điểm trong thời gian tới trong suốt quá trình 3 năm vừa qua đã kê khai, nộp thuế rất tốt, cơ quan thuế chỉ nhận báo cáo thôi còn lại là chấp nhận như cái kê khai của DN.

- Còn về phía cơ quan thuế có lợi gì?

- Về phía ngành thuế, trong hệ thống tự khai tự nộp cơ quan thuế có điều kiện để phân bổ nguồn lực hiện nay để quản lý được tốt hơn do cơ quan thuế không phải thực hiện kiểm tra tờ khai, phát hành thông báo. Cơ quan thuế sẽ chủ yếu tập trung vào công tác phục vụ hỗ trợ cho DN. Chúng tôi đang soạn thảo tất cả những chế độ chính sách thuế đưa lên mạng Internet, tuyên truyền cho DN khai thác, thay vì phải gửi tất cả văn bản như hiện nay.

Chúng tôi sẽ phải dành người để tập huấn giảng giải cho DN như kê khai như thế nào, tính toán thuế như thế nào, nộp tiền thuế như thế nào? Nói là DN tự kê khai, tự nộp thuế nhưng tất cả các công việc này về mặt chính sách chế độ là ngành thuế phải tập huấn cho DN, truyền đạt cho DN, giúp đỡ cho DN triển khai. Chúng tôi dự tính trong tháng 11, 12 phải làm việc này.

- Cơ quan thuế đang chuẩn bị những gì để giúp DN thực hiện thí điểm tự khai, tự nộp thuế?

- Nhiệm vụ đặt ra đối với ngành thuế là phải có thông tin rõ ràng chính xác đến với DN như mô tả nghĩa vụ về thuế bao gồm căn cứ tính thuế, thuế suất, dạng kê khai, các yêu cầu, chứng từ kèm theo tờ khai. Đối tượng nộp thuế phải luôn được thông báo cập nhật những thay đổi về chính sách. Cần tạo điều kiện cho DN dễ dàng tiếp cận cán bộ thuế để hỗ trợ và giải đáp thắc mắc. Có thể DN chỉ cần bật máy tính lên là thắc mắc đã có giải đáp rồi.

Thứ hai quy trình phải rất đơn giản, mẫu tờ khai phải rất đơn giản để cho đối tượng có thể tự khai, tự tính được và thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Các mẫu tờ khai phải làm sao thể hiện được cả chính sách ở trong đó, hướng dẫn một cách rõ ràng để DN biết cách điền, lấy từ sổ sách kế toán, báo cáo kế toán điền vào. Hơn nữa tạo điều kiện cho DN nộp tờ khai và nộp thuế một cách thuận lợi. Có thể nộp tại kho bạc, nộp tại ngân hàng hoặc tại bất cứ nơi nào đó và anh có thể truyền dữ liệu qua mạng. Khi kê khai xong, DN thực hiện nghĩa vụ thuế của mình và coi như là xong.

 - Ông có thể cho biết lộ trình thực hiện thí điểm cơ chế tự khai, tự nộp thuế?

- Thủ tướng đã có Quyết định 197 quy định lộ trình thực hiện thí điểm. Đối tượng thí điểm là cơ sở sản xuất kinh doanh nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) theo phương pháp khấu trừ thuế. Một số DN sẽ đồng ý cho làm tập dượt trước làm sao đến 2005 sẽ sơ kết và thí điểm mở rộng địa bàn. Năm 2007 tổng kết đánh giá thí điểm, hoàn thiện cơ chế chính sách để thực hiện chính thức. Thời gian từ 2004 đến 2007, vừa mở rộng địa bàn đối tượng, vừa hoàn thiện tổng kết đánh giá, sau đó thực hiện cả nước.

Lúc này cũng sẽ ra được luật quản lý về thuế thì đối tượng nộp thuế chỉ còn 2 loại: hộ kinh doanh nhỏ chuyển hết xuống thu khoán, uỷ nhiệm thu cho phường xã ở mức thấp; còn lại sẽ thực hiện theo cơ chế này.

Hiện nay mình vẫn thực hiện làm 3 ''khúc'': khúc trên tiên tiến thì mình làm cái tự khai, tự nộp; ở giữa mình vẫn quản lý theo biện pháp như bây giờ; xuống dưới nữa đang thực hiện uỷ nhiệm thu cho phường xã.

- Nguyên nhân nào khiến việc thí điểm tự khai nộp thuế bị trì hoãn so với dự kiến thực hiện từ tháng 9/2003?

- Việc thí điểm bị trì hoãn do cơ quan thuế phải xây dựng hệ thống phần mềm rất phức tạp. Trong lúc đó thì 3 luật thuế GTGT, tiêu thụ đặc biệt, thu nhập DN lại có sự thay đổi mà đến bây giờ mới xây dựng xong nghị định và thông tư hướng dẫn (cũng chưa được duyệt). Các luật này có hiệu lực thi hành từ 1/1/2004. Chính vì vậy mình cũng có cái cớ đó để mà lùi.

Chắc chắn là trong tháng 1/2004, nghị định, thông tư hướng dẫn 3 luật mới sửa đổi sẽ xong. Bên cạnh đó, chúng tôi đang làm thông tư hướng dẫn Quyết định 197 của Thủ tướng về tự khai, tự nộp thuế, dự kiến đến cuối tháng 11 tới thì xong.

- Kinh nghiệm từ các nước đã thực hiện tự khai, tự nộp thuế như thế nào, thưa ông?

- Cơ chế tự khai tự nộp thuế dựa trên trình độ pháp luật dân trí rất cao, nếu trình dân trí không cao thì vi phạm rất lớn. Hơn nữa, nó đòi hỏi hệ thống tin học và cơ sở vật chất phải tốt. Nhiều nước đến nay đã thực hiện cơ chế này nhưng không được trọn vẹn, kể cả những nước tiên tiến như Nhật.

• Thanh Minh