Để là phụ nữ, một nửa thế giới tự sản sinh estrogen để cơ thể phát triển mềm mại, nở nang đầy nữ tính. Nhưng khi việc sản xuất hợp chất kỳ diệu này trục trặc hoặc ngưng trệ, nữ giới sẽ phải đối mặt với những rối loạn lớn không dễ khắc phục.

Estrogen là một danh từ chung cho 3 chất là estron, estradiol và estriol và được ký hiệu là E1, E2, E3. Estrogen được các tế bào hạt của buồng trứng tiết ra, được gọi là nội tiết tố nữ.

Khi mãn kinh, buồng trứng không tiết ra estrogen nữa, nhưng tuyến thượng thận lại tiết ra androstenedion và các mô mỡ và một số tổ chức khác của cơ thể chuyển hóa thành estrogen để duy trì những chức năng ở người phụ nữ.

Estrogen giúp gì cho phụ nữ?

- Giúp cơ thể tạo dáng hình mềm mại. Estrogen giữ nước trong cơ thể và mỡ ở dưới da nên da dẻ người phụ nữ mềm mỏng và hồng hào.

- Làm cho cơ thể phát triển những tính chất sinh dục ở phụ nữ như mọc lông nách, lông mu, làm cho vú phát triển: tăng sinh các ống sữa và phát triển các mô mỡ nên vú to và chắc.

- Làm cho tử cung, âm đạo, bộ phận sinh dục ngoài phát triển. Niêm mạc âm đạo phát triển, chứa nhiều glycogen, làm cho môi trường âm đạo luôn luôn ở trạng thái acid, chống nhiễm khuẩn.

- Làm niêm mạc tử cung phát triển và phối hợp với progesteron tạo thành kinh nguyệt.

- Bảo vệ tim mạch: Điều hòa chuyển vận ion đặc biệt là ion canxi vào tế bào, ngăn xơ vữa động mạch do ngăn cản quá trình oxy hóa các lipoprotein tỷ trọng thấp trong máu, ngăn cản bệnh xơ vữa mạnh vành. Làm giãn rộng mạch vành làm tăng lưu lượng động mạch vành, làm giãn mạch, chống tăng huyết áp.

- Ngăn chặn loãng xương: Giúp gắn kết canxi vào khung xương đồng thời lưu giữ canxi trong xương góp phần chống tiêu xương và mất xương.

- Góp phần làm tăng khả năng tình dục.

Biểu hiện khi thiếu estrogen

Khi hoạt động của buồng trứng suy giảm, chế tiết ít estrogen, mãn kinh, cắt bỏ buồng trứng, tia xạ vào buồng trứng, cơ thể sẽ bị thiếu estrogen.

Tình trạng thiếu estrogen sẽ gây ra nhiều thay đổi trong cơ thể người phụ nữ:

- Thay đổi về kinh nguyệt: Kinh mau, kinh thưa, thiểu kinh, vòng kinh ngắn dần, lượng kinh ít dần rồi ngừng hẳn. Ðó là những vòng kinh không phóng noãn (không rụng trứng).

- Hội chứng rối loạn vận mạch: có những cơn bốc hỏa, nóng bừng ở phần trên của cơ thể, lan lên cổ, lên mặt, làm người nóng, giãn mạch nên mặt đỏ bừng. Lạnh đầu chi, ra mồ hôi về ban đêm làm mất ngủ, người lúc nóng, lúc lạnh. Chóng mặt, nhức đầu do rối loạn thăng bằng, nhiều khi thấy đất trời ngả nghiêng, chao đảo có cảm giác như say xe, say tàu.

- Rối loạn về tâm thần: Lo lắng, hồi hộp, nhiều khi tim đập nhanh, giảm trí nhớ, hay quên, bắt đầu xuất hiện những triệu chứng của bệnh Alzheimer, không tập trung tư tưởng, thay đổi tính tình, hay cáu gắt, hờn giận, mất bình tĩnh, mất tự tin, dễ buồn nản và lâm vào tình trạng trầm cảm.

- Thay đổi về giải phẫu: Vì mất tổ chức mỡ dưới da làm da mất chun giãn không còn trơn bóng nữa, trở nên nhăn nheo, ngực vì thế cũng lép theo. Các tuyến mồ hôi, tuyến bã giảm hoạt động nên lông, tóc khô giòn, dễ gẫy, bạc màu, dễ rụng.

- Giảm thiểu đường tiết niệu: Niệu đạo ngắn, trương lực cơ bàng quang kém, cơ thắt cổ bàng quang yếu nên dễ bị són tiểu, nước tiểu lắng đọng ở bàng quang, dễ viêm nhiễm đường tiết niệu.

- Thay đổi về cơ quan sinh sản: Buồng trứng, tử cung, cổ tử cung teo nhỏ, các tuyến giảm thiểu, ít chế tiết chất nhầy, dễ viêm nhiễm do tạp khuẩn. Ðau và dễ bị tổn thương khi sinh hoạt tình dục. Giảm khoái cảm và ham muốn tình dục.

- Ảnh hưởng đến khung xương: Giảm đưa canxi vào xương dẫn đến loãng xương rồi mất xương, lún, xẹp các đốt sống, giảm chiều cao, lưng còng, xương giòn, xốp, dễ gẫy. Dễ bị gẫy đầu dưới xương quay, gẫy cổ xương đùi.

- Bệnh tim mạch: Tăng 2-4 lần so với người chưa mãn kinh. Tăng huyết áp, tăng bệnh mạch vành, tăng nguy cơ huyết khối.

- Bệnh ung thư: Dễ bị ung thư vú, ung thư niêm mạc tử cung, ung thư cổ tử cung.

TS. Vương Tiến Hòa, Sức khoẻ & Đời sống