Trẻ giảm số lần đại tiện bình thường, rất sợ đi tiêu vì đau, phân rắn hoặc quá to. Trẻ sơ sinh được coi là táo bón khi đi tiêu dưới 2 lần/ngày. Với trẻ bú mẹ, số lần này là trên 2 ngày/lần và trẻ lớn trên 3 ngày/lần. Có nhiều nguyên nhân gây chứng bệnh này; đa số dễ khắc phục.

Chế độ ăn nhiều trái cây và rau quả giúp trẻ tránh được chứng táo bón.

Nguyên nhân do tổn thương thực thể ở đường tiêu hóa:  Ðó là các dị tật bẩm sinh: phình to đại tràng, bệnh suy giáp trạng. Khi mắc các bệnh này trẻ thường bị táo bón rất sớm từ ngay sau khi đẻ. Ngoài ra còn do các nguyên nhân mắc phải như: trẻ bị nứt hậu môn, bị trĩ, nên trẻ đi ngoài bị đau gây co thắt hậu môn.

Tổn thương thực thể ở đường tiêu hoá gây táo bón hiếm gặp, thường chỉ chiếm 5% trong các nguyên nhân gây táo bón).

Nguyên nhân cơ năng: Là táo bón loại bỏ các nguyên nhân thực thể về giải phẫu bao gồm các nguyên nhân sau:

- Sai lầm trong chế độ ăn uống: Cho trẻ uống ít nước dẫn đến thiếu nước. Chế độ ăn không hợp lý: quá nhiều chất đạm, ít chất xơ do ăn ít rau xanh, quả chín, pha sữa quá đặc, ăn chưa đủ số lượng hàng ngày, trẻ ăn sữa bò dễ bị táo bón hơn sữa mẹ, mẹ bị táo bón con bú sữa cũng dễ bị táo bón.

- Trẻ lớn có thói quen nhịn đại tiện do sợ bẩn hoặc ngại đi đại tiện.

Xử trí

- Cho trẻ ăn đủ số lượng hằng ngày.
- Cho trẻ uống nhiều nước trong ngày.
- Cho trẻ ăn nhiều rau xanh và hoa quả: chọn các loại rau có tính chất nhuận tràng như rau khoai lang, mồng tơi, rau dền, củ khoai lang. Khi nấu bột và cháo, phải băm nhỏ cho trẻ ăn cả cái. Cho trẻ ăn các loại quả: chuối tiêu, đu đủ, bưởi, cam, quýt, thanh long... Khi trẻ đã bị táo bón không nên ăn cà rốt, hồng xiêm, táo...
- Có thể dùng nước cốt khoai lang sống: khoai lang gọt vỏ, rửa sạch, đem giã nhỏ vắt lấy nước cho trẻ uống.
- Trẻ ăn sữa bò bị táo bón: pha sữa loãng hơn bình thường một chút, có thể pha thêm 1 thìa cà phê nước quả (cam, quýt) vào cốc sữa cho trẻ, hoặc dùng nước cháo pha sữa cho trẻ từ 5 tháng trở lên.
- Mẹ bị táo bón cho con bú thì phải điều trị táo bón cho mẹ: ăn nhiều rau quả, uống nhiều nước.
- Xoa bụng cho trẻ theo khung đại tràng từ phải sang trái ngày 3-4 lần vào khoảng cách giữa 2 bữa để kích thích làm tăng nhu động ruột.
- Tập thói quen ăn nhiều rau trong bữa ăn: thái nhỏ nấu canh, luộc rau cho trẻ ăn trước. Trẻ lứa tuổi mẫu giáo cần 100-150g rau/ngày. Cho trẻ ăn cả múi các loại quả: cam, quýt, bưởi, ăn đu đủ, chuối tiêu, thanh long...
- Tập cho trẻ đi đại tiện đúng giờ quy định, chọn thời gian lúc nào trẻ không vội vã, nên chọn sau bữa ăn vì lúc này nhu động ruột hoạt động tăng, nên tránh bắt trẻ ngồi bô hoặc ngồi hố xí quá lâu.
- Các trường hợp táo bón do nứt hậu môn: rửa sạch hậu môn, bôi dung dịch bạc nitơrat 2%.
- Ðiều trị các bệnh còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu... nếu có.
- Khi đã dùng các biện pháp trên không có hiệu quả thì mới dùng thuốc và thụt tháo.
- Cho trẻ uống dầu parafin: 5-10ml (trẻ nhỏ), 10-20ml (trẻ lớn) vào buổi sáng.
- Thụt tháo: là biện pháp cuối cùng. Ðó là dùng nước ấm cho pha glyxerin: 30-40ml đối với trẻ dưới 1 tuổi và 100-250ml đối với trẻ trên một tuổi.

Khi nào cần đưa trẻ táo bón đi bệnh viện?

- Táo bón kéo dài trên một tuần, thay đổi chế độ ăn không có tác dụng.
- Táo bón sau khi trẻ mới sinh, bụng chướng.
- Táo bón ảnh hưởng đến sức khỏe: kém ăn, gầy sút, suy dinh dưỡng, kèm theo nôn.

ThS. Lê Thị Hải, Sức khoẻ & Đời sống