Ngay sau khi ra đời, trẻ rất dễ bị lạnh (ngay cả mùa hè) và cũng dễ tăng thân nhiệt vào những ngày sau đó nếu không được chăm sóc chu đáo. Ngoài việc theo dõi các phản ứng của trẻ với nhiệt độ trong phòng, cha mẹ cần trang bị những hiểu biết tối thiểu về thân nhiệt của con để có biện pháp phòng ngừa, xử lý thích hợp.

Trẻ cần được ủ ấm ngay sau khi ra đời.

Hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh

Thai nhi nằm trong tử cung người mẹ thường có thân nhiệt cao hơn từ 0,5-1^oC so với thân nhiệt người mẹ. Vì thế ngay sau khi ra đời trẻ có nguy cơ bị hạ thân nhiệt rất nhanh. Hạ thân nhiệt thường xảy ra vào những đêm giá lạnh, nhưng cũng có khi xảy ra cả ban ngày và cả trong những ngày hè.

Hạ thân nhiệt làm tăng 50% tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh, vì vậy việc phòng chống hạ thân nhiệt cho trẻ sơ sinh là rất cần thiết.

Nguyên nhân

- Sơ sinh non tháng và thấp cân bị giảm cách nhiệt và thiếu lớp mỡ dưới da nên nhiệt độ ngoài da tăng gây mức chênh nhiệt nhiều làm tăng sự mất nhiệt.
- Diện tích da so với cân nặng cơ thể ở trẻ sơ sinh lớn (lớn hơn 2-3 lần so với người lớn), làm tăng mất nhiệt, hậu quả là trẻ dễ bị hạ thân nhiệt.
- Trong những ngày đầu sau đẻ, đáp ứng chuyển hóa của trẻ đối với hiện tượng nhiễm lạnh rất hạn chế, càng làm tăng nguy cơ bị hạ thân nhiệt kéo theo mất năng lượng và sút cân đối với trẻ.
- Nếu trẻ bị thiếu dưỡng khí (như khi bị viêm phổi) đáp ứng chuyển hóa với lạnh không có, gây ra một vòng xoắn bệnh lý càng làm trẻ thiếu dưỡng khí và hạ thân nhiệt.
- Nếu trẻ không được bú sữa mẹ, không tăng được chuyển hóa trong cơ thể, giảm sinh nhiệt không chống được lạnh sẽ giảm trương lực cơ, giảm phản xạ bú làm trẻ bị đói tạo thành vòng xoắn thiếu dinh dưỡng, thiếu năng lượng gây hạ thân nhiệt trầm trọng, khiến trẻ dễ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn và suy dinh dưỡng.

Phòng ngừa

- Không bao giờ để trẻ ướt dù chỉ là ướt đít, luôn luôn lau khô và quấn tã lót cho trẻ, nếu không nhiệt lượng mất đi do bay hơi sẽ tăng gấp 10 lần nhiệt lượng được sản sinh ra.
- Mặc quần áo, quấn tã, chăn đệm đúng cách cho trẻ là rất quan trọng vì nếu nhiệt độ trong phòng bình thường và dễ chịu đối với người lớn thì đã là lạnh tương đương với nhiệt độ mùa đông đối với trẻ sơ sinh. Nhiệt độ trong phòng bé nằm tối thiểu là 30-32^oC trong tuần lễ đầu và 28-29^oC trong những tuần tiếp theo.
- Cho trẻ nằm chung với mẹ sau đẻ càng sớm càng tốt, nhiệt độ ngoài da của mẹ cao hơn sẽ truyền hơi ấm cho con.
- Mọi việc chăm sóc (thay tã, tắm bé, cân trẻ...) phải được thực hiện nhanh chóng.
- Phải sử dụng các phương tiện ủ ấm (lồng ấp, túi chườm ấm... ) hoặc ủ vào lồng ngực mẹ theo phương pháp chuột túi trong trường hợp cần di chuyển bé.
- Dinh dưỡng đầy đủ đặc biệt là cho bú mẹ sớm giúp trẻ đáp ứng chuyển hóa, sản sinh năng lượng làm ổn định hơn về thân nhiệt và tránh sút cân.

Tăng thân nhiệt ở sơ sinh

Do trung tâm điều hòa nhiệt của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện nên trẻ cũng dễ bị tăng thân nhiệt. Khi thân nhiệt trẻ trên 38^oC, da trẻ sẽ nóng và rất đỏ, trẻ vã mồ hôi, tăng nhịp tim, tăng nhịp thở gây suy hô hấp và mất nước. Khi đó cần khẩn trương tìm nguyên nhân gây sốt mà xử trí, vì có thể trẻ đang bị nhiễm khuẩn, mất nước; hoặc do ủ ấm trẻ, phòng ở của trẻ quá nóng.

Trẻ sơ sinh có thể bị tăng thân nhiệt trong những ngày sút cân sinh lý. Toàn trạng trẻ bình thường, trẻ chỉ sốt trong thời gian ngắn.

Xử trí: Việc đầu tiên cần hạ bớt nhiệt độ trong phòng và cởi bớt quần áo, cho trẻ bú mẹ, tránh gió lùa trong khi cho bé đi khám và điều trị.

BS. Phạm Thị Thanh Mai, Sức khoẻ & Đời sống