(VietnamNet) - "Từ năm 1999, nhờ tổ chức FONDEM hỗ trợ thiết bị làm điện mặt trời, 170 hộ bảo vệ rừng và các chốt bảo vệ dù nằm sâu trong rừng vẫn có thể sử dụng cả điện thoại vô tuyến, đèn xách tay để tuần tra, và cả bật quạt, xem tivi,...". Ông Lê Văn Sinh, trưởng Ban quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ, khoe vậy. Niềm vui của ông cũng có thể gặp ở người dân của 52 ngôi làng dùng năng lượng mặt trời (NLMT) trên cả nước... 

Điện mặt trời + niềm vui ở 52 ngôi làng vùng sâu, miền núi...

Một văn phòng ở vùng sâu, nơi chưa có lưới điện quốc gia, vẫn có thể dùng các thiết bị như trong ảnh thì đúng là phải... "cám ơn điện mặt trời"! (Ảnh: EnerTeam)

FONDEM là một tổ chức phi chính phủ của Pháp, chuyên thực hiện những dự án về năng lượng tái tạo giúp những nước đang phát triển. Năm 1994, FONDEM phối hợp với SolarLab, cơ quan phát triển NLMT thuộc Phân Viện Vật lý ở TP HCM để triển khai việc đưa vào sử dụng hệ thống NLMT cho 52 làng ở 21 tỉnh.

Bà Lê Hoàng Tố, nguyên giám đốc SolarLab, cho biết: Những nơi được chọn để lắp thiết bị NLMT là những ngôi làng ở vùng sâu, vùng xa, người dân ở những nơi đó thậm chí chưa hề nhìn thấy điện. Dự án đưa điện mặt trời đến các vùng sâu gặp rất nhiều khó khăn. Khó khăn nhất không phải là thiếu kinh phí, mà là thuyết phục người dân tham gia dự án. Lúc đó, SolarLab phải chuyển từ công việc nghiên cứu thuần tuý vào việc sản xuất hàng loạt thiết bị pin mặt trời có độ bền cao và giá thành thấp để có thể đưa sản phẩm vào cuộc sống...

FONDEM góp sức cho người sử dụng 50 % kinh phí. 50% còn lại vẫn còn quá cao so với thu nhập của người dân ở những vùng sâu vùng xa. Các nhà khoa học lại đi gõ cửa các cơ quan chính quyền và Sở Khoa học - Công nghệ địa phương để người dân được hỗ trợ một nửa kinh phí của 50% còn lại, tức là mỗi gia đình sử dụng điện NLMT chỉ phải đóng tiền mua thiết bị với giá là 1 triệu đồng. Cứ thế ròng rã suốt mười năm, các nhà khoa học ở SolarLab đã đi đến 21 tỉnh, thành khắp cả nước, lắp đặt thiết bị điện mặt trời cho 329 hộ thuộc 52 ngôi làng.

Anh Bùi Kim Lợi, xã Tuyên Quang, huyện Chơn Thành, tỉnh Bình Phước kể: "Trước đây, hầu như mọi nhà ở xã đều dùng đèn dầu. Từ khi có điện thắp sáng từ NLMT, không khí trong xã sôi động hẳn. Buổi tối, mọi người có thể tụ tập sinh hoạt, người chưa biết chữ thì đi học lớp xoá mù, nhà nào khá một chút thì mua tivi đen trắng, nghe radio…vui lắm!".

Còn ở làng Quế Phong thuộc một huyện miền núi Nghệ An, từ khi có điện mặt trời đã xuất hiện cả... chợ đêm, thay vì chỉ có chợ ban ngày. Trước nay, ai muốn "họp chợ" đều phải kịp ra khỏi nhà từ rất sớm, do địa hình ở đây quá trắc trở, việc đi lại hết sức khó khăn... Bây giờ có chợ đêm với ánh điện tỏa sáng, dân làng vui biết mấy...

"Chúng tôi đã đi từ Bắc vào Nam, qua nhiều vùng đất khác nhau nhưng cứ mỗi lúc đưa được điện về cho bà con thì không sao quên được không khí những lúc ấy. Vui và cảm động lắm!" - bà Lê Hoàng Tố cho biết - "Có những nơi chúng tôi đến như Côn Đảo, khi kéo được điện về phục vụ cho các anh bộ đội thì cuộc sống của họ thay đổi rất nhiều. Ngoài việc sử dụng điện mặt trời để xem tivi, nghe radio, đọc sách báo…họ còn có thể sử dụng điện để gọi được điện thoại liên lạc với đất liền, anh em hôm có điện về đã ca hát reo hò suốt cả đêm".

Rất nhiều những vùng đất đã để lại cho nhóm thực hiện dự án những ấn tượng khó quên. Dù đã gần mười năm, các thành viên vẫn còn nhớ rất rõ từ ngôi làng ở huyện Kỳ Xuyên, bảng Bay, huyện Ba Vì ở Hà Tây, Nông trường trà ở Tuyên Quang, huyện Chư Sê ở Gia Rai, các ngôi làng ở các tỉnh Đắc Lắc, Lâm Đồng, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thừa Thiên - Huế, An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp, Bình Phước, Tây Ninh…

Xin đừng dừng lại ở con số 52!

Pin mặt trời chễm chệ trên cột (bên trái ảnh), ở một chốt giữ rừng thuộc Tiểu khu 16, rừng phòng hộ Cần Giờ. (Ảnh: EnerTeam)

Theo kết quả khảo sát của Ngân Hàng Thế giới (WB), đến nay Việt Nam vẫn còn 1.100 xã, với số dân khoảng 3 triệu người, vẫn chưa có điện. Trong khi đó, Việt Nam là một nước nhiệt đới nên lượng bức xạ hàng năm rất lớn. Thậm chí ở các tỉnh thuộc miền Trung và miền Nam, lượng điện có thể tạo ra từ pin mặt trời là 5,9 KWh/m².

Anh Kim Lợi, xã Tân Quang, cho biết: "Một ngày, chỉ cần trời nắng 1-2 tiếng thì buổi tối đã có thể xài điện một mạch tới 5-6 tiếng. Các loại bình ắc-quy để nạp năng lượng điện từ mặt trời khá bền, chỉ thỉnh thoảng mới có các bộ phận hỏng như nút reset, cầu chì, phần nạp vào bình… Tuy nhiên, chúng tôi đều có thể tự sửa được".

Với 52 làng NLMT, có tổng công suất lắp đặt là 42 280 Wp ở 21 tỉnh, thành trên cả nước, các nhà khoa học đã cho thấy việc tận dụng nguồn NLMT để phát triển kinh tế - xã hội ở những vùng sâu vùng xa và miền núi là rất hữu hiệu trong khi chưa có điều kiện đưa lưới điện quốc gia đến những nơi này.

Tuy vậy, liệu có thể còn tạm bằng lòng bao lâu nữa với tỷ lệ 52 làng NLMT so với 1.100 xã chưa có lưới điện quốc gia? Ở những xã thiếu ánh điện ấy, bao nhiêu xã có thể dùng điện mặt trời (NLMT), bao nhiêu xã có thể dùng điện từ năng lượng gió hay các nguồn năng lượng khác nữa?

Nhìn xa hơn, liệu có thể nghĩ tới một thị trường NLMT tại Việt Nam, khi những pin mặt trời lấp lánh cả trên cửa sổ các tòa cao ốc nơi các đô thị, chứ không chỉ lóe sáng trên những mái tranh nghèo nơi nông thôn, miền núi?

Câu trả lời tùy thuộc vào cả nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và chính quyền các cấp. Xin đừng dừng lại ở năm 2004 với 52 ngôi làng, thưa các nhà "điện mặt trời" - những nhà khoa học chuyên tạo ra ánh sáng từ những hạt silic bé bỏng được "nhốt" trong các tấm pin mặt trời!      

Nam Giao