(VietNamNet) - Mặc dù rùa tai đỏ (tên khoa học Trachemys scripta) là loài bản địa ở miền Nam nước Mỹ, được bán ở khắp Bắc Mỹ và nhiều nơi trên thế giới làm vật cảnh song chúng lại được của Liên minh Bảo tồn Thế giới (IUCN) liệt kê trong danh sách 206 loài xâm hại toàn cầu. Điều đáng lo ngại là loài rùa này đã được giáo sư Hà Đình Đức phát hiện ở Hồ Gươm!

Rùa tai đỏ còn non.

Trao đổi với phóng viên VietNamNet, GS Đức cho biết bức ảnh đầu tiên về rùa tai đỏ có từ năm 1997, do ông Vũ Văn Mạnh chụp. Đến năm 2001-2002, người dân bắt được một số con và cũng chụp ảnh. Chính GS Đức cũng đã chụp ảnh và quay phim rùa tai đỏ đang bơi ở hồ vào khoảng năm 2002. Ông nói: ''Tôi đã nói vấn đề này vào năm ngoái song không ai quan tâm''.

Theo GS Đức, có thể rùa tai đỏ là do người dân phóng sinh xuống hồ. TS Nguyễn Văn Sáng (Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật) cũng có cùng quan điểm: ''Tôi cho rằng rùa tai đỏ được du nhập vào Việt Nam bằng con đường không chính thức. Do nó có những sọc vàng trên mai và mảng màu đỏ tươi ngay đằng sau mắt nên nhiều người thích. Tuy nhiên, nhiều người Việt Nam kiêng nuôi rùa trong nhà nên sau khi mua về, họ đã thả chúng xuống hồ''.

Cụ rùa Hồ Gươm.

GS Đức cho biết cụ rùa to, ba ba và rùa cổ sọc là những cư dân chính của hồ. Còn theo những thông báo về rùa mà mọi người nói với ông thì số loài rùa ở Hồ Gươm hiện nay lên tới 11 loài. Người dân phóng sinh cả đồi mồi, vích và thậm chí là rùa núi xuống hồ. Được hỏi ngoài Hồ Gươm, liệu rùa tai đỏ còn được phát hiện ở những nơi nào khác ở Việt Nam hay không, GS Đức nói: ''Không có ai quan tâm nên hiện vẫn chưa phát hiện rùa tai đỏ ở những nơi khác song tôi tin là có''.

Việc rùa tai đỏ (còn gọi là rùa Florida), với 14 tiểu loài, được coi là động vật xâm hại là chuyện đã rõ mười mươi, theo đúc kết và cảnh báo của IUCN. Tuy nhiên, cần phải nghiên cứu và đưa ra tài liệu chứng minh mức độ xâm hại của nó đối với các loài thuỷ sinh bản địa để tránh lặp lại câu chuyện của ốc bươu vàng và hải ly ở Việt Nam. Đó là quan điểm của cả GS Đức và TS Nguyễn Văn Sáng.

Lần tìm thông tin trên mạng, chúng tôi được biết đã có bằng chứng khoa học chứng minh rùa tai đỏ cạnh tranh thức ăn và nơi làm tổ với rùa bản địa, gây hại cho hệ thực vật dưới nước ở nhiều quốc gia. Ngoài ra, rùa tai đỏ còn mang Salmonella - vi khuẩn gây làm thức ăn trở nên độc hại đối với con người. Bản thân rùa không bị ảnh hưởng song vi khuẩn này lây nhiễm cho trẻ em hoặc người nuôi.

Chính vì lý do trên mà Đài Loan hiện đã cấm nhập khẩu rùa tai đỏ. Chỉ tính riêng từ năm 1994 tới 1998, đã có ít nhất 182.000 rùa tai đỏ từ Mỹ được nhập vào Đài Lan từ năm 1994 tới 1998 để làm vật cảnh. 1.832.400 rùa tai đỏ từ Mỹ được nhập vào Trung Quốc năm 1997. Những con rùa nước ngọt này đã được nhập vào châu Âu kể từ những năm 1970. Kể từ tháng 2/1990, việc nhập khẩu và bán rùa tai đỏ đã bị cấm tại châu Âu.

Rùa tai đỏ trưởng thành.

Pháp là một ví dụ điển hình. Trong suốt những năm 1970, hơn 3 triệu rùa tai đỏ được bán tại Pháp mỗi năm với giá 5 USD/con nhỏ. Chúng cần ao rộng, ăn nhiều và nhiều người đã thả chúng vào ao hồ tự nhiên, sông, cống rãnh và thậm chí là bờ biển. Ước tính có tới hơn 500.000 con đã được thả ở Pháp trong vòng vài năm. Do số lượng nhiều nên rùa tai đỏ cạnh tranh với rùa ao châu Âu, Emys orbicularis. Chúng ăn các loài cá nhỏ, ấu trùng, động vật lưỡng cư nhỏ, nòng nọc, do đó làm hại tới hệ động vật tự nhiên của ao hoặc sông hồ. Các chuyên gia coi chúng là Loài Xâm hại Sinh thái nghiêm trọng.

Kể từ năm 1990, nhiều tổ chức đã hợp tác để hạn chế loài động vật này cũng như ngăn chặn việc thả chúng vào môi trường. Một số nhà khoa học gợi ý nên giết rùa tai đỏ ở Pháp. Sẽ tốt hơn nhiều nếu đưa chúng trở lại quê hương bản quán ở Mỹ song các quy định y tế ngặt nghèo tại Mỹ đã ngăn cản việc làm đó.

Trở lại với câu chuyện rùa tai đỏ ở Hồ Gươm, vấn đề hiện nay là cơ quan quản lý hồ cần phối hợp với các nhà khoa học để nghiên cứu tác động của loài ngoại lai này.

Minh Sơn