Thế giới văn minh cổ đại có rất nhiều điều bí ẩn tưởng như vĩnh viễn bị chôn vùi theo dòng trôi của lịch sử. Nay, các nhà khảo cổ học đang tìm cách làm sống lại thành phố Naachtun của người Maya, sụp đổ cách đây 1.200 năm.

Tổ tiên của người Maya ở Guatemala đã dùng ngoại giao để phát triển trong chiến tranh.

Naachtun, tiếng Maya có nghĩa là "tảng đá xa", đóng một vai trò cực kỳ quan trọng về mặt chiến lược và độc đáo về mặt ngoại giao trong xu thế chính trị hỗn độn lúc ấy. Đầu tháng 2, nhóm thám hiểm quốc tế gồm 32 thành viên do nhà khảo cổ học Kathryn Reese-Taylor thuộc ĐH Calgary (Canada) phụ trách đã đến vùng rừng già Peten xa xôi cạnh biên giới Guatemala - Mexico để thám hiểm vương quốc cổ xưa này. Mục đích của nhóm là tìm hiểu xem làm thế nào mà Naachtun lại có thể tồn tại được khi nền văn minh Mirador thịnh vượng đang sụp đổ, hơn nữa lại còn phát triển rực rỡ trong hoàn cảnh chiến tranh liên miên kéo dài hàng thế kỷ.

Naachtun trở thành một vùng cực kỳ hưng thịnh vào khoảng năm 500-800 sau CN - thời gian mà chiến tranh liên tục nổ ra trong lãnh địa của người Maya. Vào lúc đó, 2 thế lực hùng mạnh trong khu vực là Tikal và Calakmul đánh nhau kịch liệt để khẳng định quyền lực tối cao của mình. Vì thế, mỗi nước đều phải thiết lập mối quan hệ ngoại giao tốt đẹp với láng giềng nhằm "thêm bạn bớt thù" để phục vụ mục đích chính trị của mình.

Nằm giữa 2 quốc gia hùng mạnh luôn kình địch nhau, Naachtun đóng vai trò quan trọng trong chiến lược thương mại và chiến tranh của cả 2 nước này. Theo Reese-Taylor, nếu 1 trong 2 nước muốn tấn công nước còn lại, họ nhất định phải đi qua Naachtun. Chỉ có điều các nhà khảo cổ học không xác định được liệu Naachtun là một lãnh thổ trung lập (như Thụy Sĩ ngày nay) để cho cả 2 phía cử người đến thương thuyết, hay giống như Afghanistan, nơi các bên thứ ba tiến hành chiến tranh để khẳng định quyền lực. Tuy nhiên, họ tin rằng tên thật của thành phố này là Masul, một trong nhiều vương quốc Maya bí ẩn. Cái tên Naachtun là do nhà khảo cổ học người Mỹ Sylvanus Morley đặt vào những năm 1920.

Nằm cách thành phố Flores của Guatemala 130km về phía Bắc, Naachtun được xây dựng vào khoảng năm 400 trước CN. Vào thời điểm cực thịnh, dân số thành phố này lên tới 20.000 người. Nơi đây có rất nhiều kim tự tháp, bản khắc đá và một khu cung điện rộng 4 hecta. Theo các tài liệu chữ tượng hình, thành phố được phòng thủ kỹ lưỡng này liên tục chịu thần phục các nước khác nhau, một điều bất thường trong kỷ nguyên phát triển rực rỡ của nền văn minh Maya. Nguyên nhân là do các thế lực kình địch nhau đã nhận ra tầm quan trọng của thành phố này, và tất cả đều muốn sử dụng Naachtun như một hệ thống cảnh báo sớm. Cuối cùng thì Tikal cũng nhanh tay hơn Calakmul, nhưng sau nhiều thế kỷ chiến tranh liên miên, cả hai nền văn minh hùng mạnh này đều tan rã vào cuối thế kỷ XVIII.

Khánh Hà (Theo ABC)