Não người có thể đã bắt đầu tiến hóa sớm hơn nhiều so với những gì mà các nhà khoa học vẫn từng nghĩ. Kết luận này được các nhà nhân chủng học Mỹ rút ra sau khi tiến hành phân tích hóa thạch linh trưởng họ người sọ nhỏ tại Nam Phi.

Não Australopithecus có kích thước tương đương với não tinh tinh.

Do hình ảnh bề ngoài của não được phản chiếu lên mặt trong của hộp sọ, các nhà khoa học có thể tạo ra bản đúc hình ảnh này bằng cách áp một vài lớp sơn cao su vào khoang não. Khi khô đi, họ gỡ các lớp sơn đó ra để lấy mô hình não rỗng làm bằng cao su. Nhóm nghiên cứu thuộc ĐH Columbia (Mỹ) đã nghiên cứu bản đúc não Stw 505, tiêu bản linh trưởng họ người Australopithecus africanus được khai quật tại hang Sterkfontein ở Nam Phi những năm 1980, có niên đại 2-3 triệu năm.

Nếu không tính đến sự khác biệt về kích thước, não người và não khỉ có hình dạng chung tương đối giống nhau. Tuy nhiên, một trong những điểm khác biệt quan trọng là vị trí vỏ não xếp nếp thị giác (PVC), vùng não dành riêng cho thị giác. Biên giới của vùng này được xác định bởi chỗ lõm hình cung trên bề mặt não, có tên là khe lưỡi liềm. Ở não khỉ, khe lưỡi liềm nằm xa hơn về phía trước, vì thế nó cũng lớn hơn so với não người.

Nhiều nhà nghiên cứu cho biết: kích thước PVC chỉ giảm xuống khi kích thước chung của não tăng lên. Điều này chỉ xảy ra khi giống Homo não lớn - nhóm họ người, trong đó có con người - bắt đầu xuất hiện vào thời điểm cách đây 2,4 triệu năm. Australopithecus tiến hóa trước Homo, và não của chúng có kích thước tương đương với não tinh tinh. Tuy nhiên, khe lưỡi liềm của Stw 505 lại nằm lùi về phía sau, giống như ở người. Như vậy, não Australopithecus đã tiến hóa đến gần với con người hơn.  

Thực ra, vấn đề này không phải chỉ mới được đề cập gần đây. Năm 1925, nhà nhân chủng học Raymond Dart đã nêu lên khả năng tiến hóa của Australopithecus africanus khi ông nghiên cứu sọ Taung, một con Australopithecus trẻ. Tuy nhiên, mọi tuyên bố của ông đã bị các nhà khoa học thời đó phản đối kịch liệt.

Não Australopithecus phát triển theo hướng gần với con người.

Khi kích thước khe lưỡi liềm giảm xuống, những gì nằm phía trước não đều phải nở rộng ra để chiếm chỗ. Nằm ở phía trước não có vỏ não đỉnh, liên quan đến nhiều hành vi phức tạp của con người như đánh giá sự vật và chất lượng sự vật, nhận diện, và giao tiếp xã hội. Theo GS Ralph Holloway, đồng tác giả của công trình nghiên cứu nói trên, Australopithecus đã phát triển vỏ não đỉnh của chúng trong quá trình phát triển hoạt động để mở rộng phạm vi thức ăn của chúng ra khỏi lá và trái cây. Một trong những hệ quả của quá trình này chính là việc tìm thịt làm thức ăn và chế tác công cụ bằng đá. Ngược lại, các hành động này cũng khiến cho kích thước não phát triển một cách nhanh chóng, tạo nên nhiều khả năng tiến bộ của con người, giúp con người dần đi lên, làm chủ thế giới.

Khánh Hà (Theo BBC)