Khi nhìn xuống làn nước biển gợn sóng, chúng ta gần như là... mù, bởi vì những gì chúng ta nhìn thấy đã bị nước biển làm mờ đi rất nhiều. Vậy mà bộ lạc người Moken ở Đông Nam Á lại là nhà vô địch trong lĩnh vực này. Nguyên nhân nào tạo nên sự khác biệt ấy?

Khó nhìn quá, chẳng thấy gì cả!

Người Moken là một bộ tộc bán du cư, chuyên sống bằng nghề lặn biển. Gần đây, họ vừa định cư trên đảo Surin, Thái Lan. Nếu chúng ta lặn biển mà không đeo kính lặn hoặc mặt nạ, hình ảnh nhìn thấy sẽ rất mờ, bởi vì mắt chúng ta đã được thích nghi với không khí nên nhìn qua làn nước rất khó khăn. Thế mà người Moken có thể nhìn thấy sò, trai và hải sâm nhỏ xíu ở độ sâu 3-4m nước.

Theo nhóm nghiên cứu do Anna Gislén, nhà sinh vật học thuộc ĐH Lund (Thuỵ Điển), phụ trách, trẻ em Moken có thể phân biệt được vật thể dưới nước có bề rộng dưới 1,5mm, trong khi trẻ em châu Âu phải cố gắng lắm mới nhìn thấy vật thể có bề rộng dưới 3mm. Để có kết quả này, họ đã phải so sánh thị lực dưới nước của trẻ em Moken với trẻ em châu Âu đi nghỉ mát ở Thái Lan, tất cả đều ở độ tuổi 7-14.

Nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra bí quyết nhìn dưới nước của trẻ em Moken: Khi lặn, các em thu hẹp đồng tử lại. Ngoài ra, các em còn có khả năng nén thuỷ tinh thể để cho chúng trở nên dày hơn, nhờ thế có thể bẻ cong được dòng ánh sáng đi vào. Hai quá trình này giúp cho hình ảnh dưới nước trở nên sắc nét hơn. Howard Howland, nhà sinh học thần kinh thuộc ĐH Cornell (New York, Mỹ), cho biết: "Đây là lần đầu tiên tôi biết đến một báo cáo về khả năng nhìn dưới nước của thợ lặn".

Khả năng này có thể học được, dù là hoàn toàn vô thức. Tiến hóa đã hỗ trợ cho quá trình thích nghi di truyền nhằm tăng cường khả năng nhìn dưới nước của họ. Đối với trẻ em dưới 10 tuổi, khả năng nén thuỷ tinh thể tương đối yếu và mạnh dần lên khi đến tuổi trưởng thành. Chỉ tiếc một điều là không ai biết gì về khả năng nhìn dưới nước của người Moken trưởng thành - họ quá rụt rè nên không tham gia thử nghiệm của Gislén."

Khánh Hà (Theo Nature)