Đôi cánh động vật cân xứng một cách kỳ lạ. Nếu đôi cánh mất cân xứng, sẽ chẳng có sinh vật nào bay nổi - mà có bay được chăng nữa thì rốt cục cũng sẽ đâm nhào vào đâu đấy. Chính vì vậy, giới khoa học hết sức ngạc nhiên khi phát hiện ra một loài côn trùng có đôi cánh cực kỳ lệch nhau: ruồi Erebomyia!
Tại Arizona (Mỹ), các nhà khoa học vừa công bố phát hiện về một loài côn trùng ăn thịt tí hon, thuộc họ ruồi. Sinh vật này hoàn toàn mới đối với giới khoa học toàn thế giới. Đây là một con đực, có tên khoa học là Erebomyia exalloptera. Giữa cánh trái và cánh phải của nó có sự khác biệt lớn về hình dạng và kích thước. Nếu chỉ tính riêng về sự mất cân xứng giữa kích thước cánh, độ chênh lệch ít nhất là 6%. Nhà côn trùng học Justin Runyon, tác giả của công trình nghiên cứu trên, cho biết: "6% là một sự khác biệt đáng kể. Ban đầu, chúng tôi tưởng rằng nó không thể bay được, hoặc là nó sẽ bay vòng tròn, nhưng thực tế không phải vậy."
Theo giới côn trùng học, họ chưa bao giờ quan sát thấy sự mất cân xứng lớn đến thế ở côn trùng, chim hoặc bất kỳ sinh vật biết bay nào khác. Kích thước cánh của một số côn trùng khác, trong đó có một loài bướm và một loài ruồi trinh nữ, cũng bị lệch nhưng sự chênh lệch đấy hoàn toàn không đáng kể và không thể quan sát bằng mắt thường.
Runyon và đồng nghiệp của ông thuộc ĐH Bang Montana là Richard Hurley lần đầu tiên phát hiện ra loài vật kỳ lạ này vào năm 2001, trong một chuyến công tác điền dã tới Arizona. Mục đích của họ là sưu tập ruồi Dolichopodidae, loài sinh vật chân dài chuyên ăn thịt côn trùng khác bằng cách hút máu. Runyon tình cờ bắt được một con dolichopodid, nhưng ông không biết phải gọi nó bằng cái tên nào cho chính xác, bởi sinh vật này chưa hề được khoa học biết đến. Ban đầu, ông không để ý lắm đến cặp cánh lệch của con ruồi: "Tôi tưởng rằng nó là một cá thể bị dị dạng. Nhưng khi tôi bắt được mấy con nữa, tôi mới biết là mình nhầm - chúng đều giống y chang như vậy. Khi trở lại Arizona vào mùa xuân năm 2003, chúng tôi phát hiện thêm nhiều con nữa, và chúng bay lượn hoàn toàn bình thường".
Hai nhà khoa học cho rằng môi trường nhiễm độc là lý do khiến ruồi Erebomyia bị biến dạng cánh. Nhưng khi tìm thấy đồng loại của chúng ở hai nơi nữa, cách địa điểm ban đầu tới hàng trăm dặm, giả thuyết của họ tan vỡ. Hơn nữa, kết quả xét nghiệm môi trường cho thấy các khu vực nói trên đều hết sức trong lành, không hề có dấu hiệu bị ô nhiễm.
Chỉ đến khi quan sát hành vi giao phối của ruồi Erebomyia, hai nhà khoa học mới tìm ra câu trả lời. Thông thường, những đặc điểm tật nguyền không có ích cho cơ thể sẽ nhanh chóng bị quá trình chọn lọc tự nhiên đào thải. Cánh lệch là một ví dụ điển hình: vì con vật không bay được, chúng sẽ không thể tự kiếm ăn, tìm bạn tình, trốn chạy kẻ thù, và chết là kết cục đương nhiên. Ở ruồi Erebomyia lại khác, khi tìm ruồi cái để giao phối, ruồi đực thường đứng cách ruồi cái vài milimet và liên tục vỗ cánh. Theo Runyon, đây là cách giao tiếp đặc biệt của ruồi đực, vì cánh của chúng sẽ tạo ra những âm thanh rì rì mà tai người không thể nghe được. Ruồi cái căn cứ vào chất lượng âm thanh để phân biệt cánh trái và cánh phải của ruồi đực. Cánh càng mất cân xứng, cơ hội thành công trong việc "cưa cẩm" của ruồi đực càng lớn.
Nhà côn trùng học Richard Mankin thuộc Phòng Nghiên cứu Nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết: "Phát hiện về ruồi Erebomyia cánh lệch hết sức thú vị và bất ngờ. Tôi hoàn toàn đồng ý về cách lý giải của GS Runyon. Một số loài ruồi dấm Caribbe cũng tạo ra những âm thanh tương tự như ruồi Erebomyia, mặc dù cánh của chúng rất cân xứng. Chúng ta có đủ bằng chứng cho thấy rằng ruồi cái sẽ chọn ruồi đực theo cường độ âm thanh vỗ cánh. Hơn thế nữa, một số họ hàng của ruồi Erebomyia còn có lông dài trên cánh, dùng làm đồ trang sức để hấp dẫn con cái."
Ruồi dấm cũng dùng cánh để 'cưa gái' như ruồi Erebomyia.
Nhưng tại sao ruồi cái lại có xu hướng chọn con đực có cánh lệch nhất? Theo thuyết dị tật do các nhà sinh vật học nghiên cứu tiến hóa đưa ra vào những năm 1970, con đực có đồ trang sức lòe loẹt nhất, lớn nhất và thậm chí bất tiện nhất sẽ hấp dẫn được nhiều con cái nhất. Lý do là vì con đực phải đối mặt với những thử thách lớn trong cuộc đời để tránh bị kẻ thù ăn thịt; và thương tích là bằng chứng hùng hồn nhất cho... chất lượng gene của chúng. Ai chẳng muốn lấy chồng anh hùng?
