Lê Quý Ngưu: Một lương y thời nay ở đất Cố đô

(VietNamNet) - Cuộc gặp gỡ vị lương y này, gần đây, có phần ngẫu nhiên. ấy là, trước chuyến lữ hành phương nam, tôi tình cờ thấy trên báo e-CHÍP số 6 bốn bức chân dung chạy suốt chiều ngang tờ bìa. Đọc thêm phía trong, tôi chợt nhận ra một trong "bốn đại phu"" đó là một người mà tôi đã gặp mười lăm năm trước, anh Lê Quý Ngưu. Một tờ báo mới, "chíp", trẻ trung, "thời trang" về công nghệ thông tin lại tâm đắc với một thầy thuốc đông y ở tận cố đô Huế! Tôi nảy ý định tìm gặp lại người quen cũ.

Là một thầy thuốc đông y nhưng Lê Quý Ngưu rất tâm đắc với CNTT.

Bay tới Huế, việc đầu tiên tôi tìm đến nhà anh. Từ thành nội, qua cầu Tràng Tiền và cầu An Cựu, rẽ trái, men theo đường Hải Triều, tôi đến số nhà 44. Đó là biệt thự một tầng nằm giữa mảnh vườn nhiều cây rợp bóng mát, nhìn xuống dòng sông nhỏ lặng lẽ chảy qua những địa danh đã trở thành lịch sử như dốc Bến Ngự, nhà thờ Phủ Cam, cung An Định, rồi nối với sông Hương. Không gian rất Huế ấy là chỗ ở và phòng khám chữa bệnh của thầy thuốc Lê Quý Ngưu.

15 năm với 25 cuốn sách

Biết chủ nhân rất bận với người bệnh, sau cuộc gặp thăm ngắn gọn, tôi hẹn cuộc đàm đạo dài vào buổi tối hôm sau. Khi trở lại, món quà duy nhất tôi mang đến anh là ấn phẩm e-chíp số 5. Niềm vui bất ngờ, anh bật cười nhìn mình ngồ ngộ trên trang bìa. Lúc này, trước mắt tôi là nụ cười dịu dàng trên khuôn mặt sáng, thanh thản và rất thư sinh. Chỉ đôi kính trắng là hoà nhập với tuổi trung niên của anh. Chỗ quen biết và tin cậy, nhưng người kể chuyện và trả lời trước mặt tôi vẫn từ tốn và điềm đạm. Tính cách và chất giọng rất Huế.

Anh bắt đầu câu chuyện với những cuốn sách đã xuất bản. Tác giả viết lời đề tặng và trao cho tôi cuốn sách mới xuất bản, đồ sộ, dày đến 1500 trang, bìa cứng màu nâu đỏ. Đó là cuốn "Lịch vạn niên" từ năm 1780 đến năm 2060. Anh cho biết thêm đang hoàn chỉnh cuốn mới hơn - "Lịch vạn niên" từ năm 0001 đến năm 2060. Tôi nhận thêm một đĩa CD-ROM, đã phát hành, tên gọi là "Vi tính chữ Hán dùng cho người Việt". Kèm theo đĩa này là một cuốn sách đồ sộ khác, dày 1500 trang nữa. Tôi nhìn vội danh mục các ấn phẩm mang tên anh và nhẩm đếm. Thật ngạc nhiên, có đến hơn 25 cuốn của tác giả Lê Quý Ngưu, phần lớn do một mình anh biên soạn. Đó là những sách tham khảo về các phương pháp chữa bệnh đông y (vị thuốc và huyệt châm cứu) và ứng dụng CNTT trong y học cổ tryền. Cuốn đầu tiên ra đời từ năm 1988, đó là "Danh từ huyệt vị châm cứu" do Viện YHDT TP. HCM xuất bản. Cuốn được tái bản nhiều nhất, 5 lần, là "Tự điển huyệt vị châm cứu". Mỗi cuốn sách là thành quả của một quy trình lao động miệt mài: học và đọc, áp dụng và nghiên cứu lâm sàng, cuối cùng là tổng kết và viết sách. Hỏi động cơ nào thúc đẩy anh viết sách, anh trả lời giản đơn: viết sách là phương pháp học sâu hơn cho bản thân, đồng thời thực hiện mong ước truyền nghề nhanh nhất cho những bạn trẻ mới bước vào thế giới đông y. Vài chục đầu sách, ngót mười ngàn trang in, con số hoàn toàn không nhỏ với một cây bút tay trái trong vòng 15 năm! Một sức làm việc đáng khâm phục, một sự đóng góp đáng trân trọng cho nền y học cổ truyền Việt nam.

Chữa bệnh cứu người với phương châm Đắc Lợi

Tôi đưa cuộc đàm đạo trở về với hoạt động nghề nghiệp thực sự của anh. Anh chậm rãi kể: "Là sinh viên đại học nông nghiệp khi Huế được giải phóng, năm 1975. Ngừng học, chuyển qua học đông y trong 3 năm, rồi khám và chữa bệnh liên tục cho tới bây giờ". Hỏi về trường lớp đã qua, anh cho biết: chính thức chỉ dự một khoá giảng về đông y do TW Hội Y học cổ truyền tổ chức ở Hà nội, còn chủ yếu là "tầm sư học đạo" và tích luỹ kinh nghiệm. Khi hỏi sâu vị nào ảnh hưởng lớn đến anh trong nghề nghiệp, anh trả lời: "Thưa là thầy Trần Tiễn Hy".

Vị danh y này, ở Huế và miền Nam trước đây, ai cũng biết. Là bạn học thời trẻ của các giáo sư Tôn Thất Tùng, Trần Thanh Mại... ông nổi tiếng cả ngoài nước và là hội viên hội châm cứu quốc tế. Một trong số ít người viết sách châm cứu của Việt nam trước đây, ông được nhiều nhà nghiên cứu Pháp mời tham vấn và hiệu đính sách về y học phương đông. Và khi anh học trò cưng đã chuyển thành con rể quý, đương nhiên sự truyền thụ nghề nghiệp ắt trở nên giản đơn. Quả đây là điểm tựa ban đầu quý giá để Lê Quý Ngưu sớm bật lên trong nghề nghiệp. Không dừng lại ở vốn liếng kế thừa, anh luôn tiếp cận những tri thức và kỹ thuật mới với những sáng tạo riêng.

Anh dày công tìm hiểu y lý phương đông để nắm được quy luật khai mở các huyệt vị phụ thuộc vào những thời khắc nhất định. Nhờ đó, với cuốn "Vạn niên lịch", các thầy thuốc sẽ chọn đúng các huyệt mạch để châm cứu đạt hiệu quả cao nhất cho người bệnh. Chính điều này lý giải tại sao anh đi xa vào lĩnh vực mới: sưu tầm, biên soạn, rồi xuất bản lịch vạn niên.

Công việc chữa bệnh đòi hỏi xây dựng bộ cơ sở dữ liệu chuyên ngành y học cổ truyền, từ các vị thuốc đến các huyệt mạch. Cùng một số vị lương y tân tiến, Lê Quý Ngưu đã đi tiên phong trong lĩnh vực hiện đại hoá y học cổ truyền Việt Nam.

Ngoài ra, anh cũng bỏ công nghiên cứu hệ kinh cân (gân), một ngõ ngách khá mới mẻ trong ngành châm cứu nước ta, để rồi áp dụng vào chữa bệnh. Vị lương y này cũng không chậm bước áp dụng phương pháp châm cứu bằng la-de, đặc biệt đã phối hợp với các chuyên gia của Đại học Bách khoa TT.HCM chế tạo và sử dụng máy châm cứu la-de bán dẫn công suất thấp cỡ 10 nanô. Tôi đã vào thăm hai hệ châm cứu la-de đang làm việc trong phòng bệnh của anh.

Tất cả công sức học hỏi, nghiên cứu của anh đều hướng về người bệnh. Lịch tiếp bệnh nhân với nhiều bệnh khác nhau thường khá dài. Cũng như viết sách, anh chữa bệnh bằng thuốc đông y và bằng châm cứu. Nhưng tôi có cảm nhận thế mạnh và sự nổi tiếng của anh nghiêng về mặt châm cứu. Anh nói: có loại bệnh anh chữa lành một trăm phần trăm, nhất là những bệnh về phong thấp, đau nhức, mãn tính, suy nhược, các bệnh trước và sau sinh đẻ... Các loại bệnh về điều chỉnh chức năng chữa được khoảng sáu bảy mươi phần trăm. Bệnh nhân cấp tính, nói chung, đến với bệnh viện. Nhưng anh vẫn nhận một số bệnh khó chữa bằng tây y.

Để hiểu thấu đáo cái gì ẩn náu phía sau chiếc áo choàng trắng và đôi tay ứng nghiệm của người thâỳ thuốc đam mê và tận tuỵ với nghề gần 30 năm qua, tôi bỗng hỏi: phương châm nghề nghiệp của anh là gì?. "Thưa: đức lợi. Tức là tăng đức và lợi phước". Anh trả lời ngắn gọn vậy thôi. Đó có lẽ cũng là phương châm sống của anh. Không hỏi sâu nữa, nhưng tôi hiểu vị lương y trẻ này ảnh hưởng nhiều bởi chữ TÂM, lòng nhân ái Phật giáo. Anh bảo rằng, anh nhận tiền chữa bệnh theo túi tiền của bệnh nhân, tuỳ theo giàu nghèo. Nhuận bút thu được từ lần tái bản thứ 4 cuốn "Tự điển huyệt vị châm cứu", anh tặng cả cho trẻ em nghèo. Và với người nghèo quá hoặc các tu sĩ anh chữa miễn phí.

Tiếng tăm nghề nghiệp và và cái tâm chữa bệnh của anh đã vang xa. Về TP. HCM, tôi có nói chuyện với nhà sưu tầm khảo cứu văn hoá Phú xuân Trần đình Sơn. Ông Sơn không do dự: "ở Huế, Lê Quý Ngưu là một danh y". Cũng không có gì lạ khi một lương y hành nghề tư nhân như anh đã nhận nhiều giấy khen của Trung ương hội y học cổ truyền dân tộc, Tỉnh hội, UBND tỉnh, chính quyền và đoàn thể các cấp. Nhưng sự mến mộ, lòng quý trọng và biết ơn của đông đảo người bệnh mới là niềm hạnh phúc lớn nhất của thầy thuốc Lê Quý Ngưu.

Chiếc máy tính với vị lương y thời nay

Một nét đặc sắc khác làm cho anh như là một hiện tượng lương y thời nay. Đó cũng chính là nguyên do mà các "chíp" của tuần tin e-chíp bôn ba về dòng sông An Cựu tìm anh. Bước vào nghề với tuổi còn trẻ, có vốn văn hoá và ngoại ngữ, có niềm đam mê học hỏi, anh nắm bắt và sử dụng hữu hiệu một công cụ hiện đại - công nghệ thông tin. Việc biên soạn các sách đông y thúc đẩy anh đến với CNTT. Theo kiểu cũ, để chuẩn bị bản gốc, người ta nhập số liệu bằng tiếng Việt, chừa chỗ trống cho chữ Hán để viết tay qua giấy can. Cách này khá vất vả, dễ nhầm lẫn và không đẹp. Anh đi tìm một cách tối ưu hơn. Đối với các thầy thuốc đông y trưởng thành bằng tự học, con đường này thật gian nan, số người đi đến đích chỉ đếm bằng số ngón của một bàn tay. Nghe anh kể con đường chinh phục những công cụ phần mềm như Microsoft Word, Microsoft Excel, cách dùng Windows 3.1 chữ Hán, Windows 95 bản tiếng Hoa của Trung Quốc và của Đài Loan v.v... tôi nhìn vào dáng hình mảnh mai của anh, một chút ái ngại và ngắt lời: "Tự học những thứ đó khó không?". Giọng anh lắng xuống, chân thực:" Khó. Bạc tóc luôn!". Anh từng tìm đến các thầy Tàu Chợ lớn, nhưng họ buộc anh phải học nhiều thứ khác mới chỉ cho phần mềm tra cứu chữ Hán. Sự khổ công đã được đền đáp. Không chỉ nắm được những sản phẩm phần mềm của các thầy Tàu, thầy Nhật và của các tác giả trong nước, anh Ngưu phát triển sáng tạo để có những phần mềm thích hợp cho người Việt trong tra cứu chữ Hán đặc biệt chữ Hán Nôm bằng cách gõ thông dụng dùng VNI và Telex. Thành quả của anh chứa trong cuốn tự điển đồ sộ và đĩa CD-ROM "Vi tính chữ Hán dùng cho người Việt" đã phát hành với phần mềm tra cứu mang tên LQN INPUT METHOD VERSION 2.0. Công cụ này được các nhà sư trẻ, những học sinh Hoa văn, Trung văn, các nhà chế bản tiếng Hoa v.v... hoan nghênh. Nhiều độc giả ở TP.HCM và tỉnh xa thường gọi điện về hỏi thêm cách sử dụng. Một phần mềm nhập và tra cứu tư liệu Hán Nôm là cái đích tiếp theo của anh. Anh đã đi gần đến đích. Để hoàn chỉnh, anh cần thời gian và một phần tài chính. Cả hai thứ ở anh không thật dồi dào. Lúc này, anh mong có sự tiếp sức từ những nhà lập trình chuyên nghiệp và những nhà hảo tâm với việc làm hữu ích cho cộng đồng, và theo anh Ngưu còn có ý nghĩa "thiết thực bảo tồn văn hoá dân tộc". Tiện thể, tôi hỏi về ý nghĩa kinh tế của công việc viết sách và ra đĩa CD tra cứu. Anh cho biết: hoạt động này không có lãi, nhiều khi chữa bệnh để viết sách thôi.

Nhịp độ làm việc của Lê Quý Ngưu đều đặn như chiếc đồng hồ trong phòng anh. Không có ngày nghỉ cuối tuần. Không bia rượu, không có thì giờ ngồi ngân nga ở quán cà phê. Hỏi lịch sinh hoạt trong một ngày, anh trả lời: "4h30' sáng dậy chạy bộ. 6 giờ sáng bắt đầu chữa bệnh đến 7 giờ chiều. Tối, đọc hoặc viết một mình, có khi với đồng nghiệp bàn chuyện sách báo. Có những đêm thức trắng". Làm việc hối hả, một đêm không ngủ quá 5. Thư giãn chỉ là thay đổi loại hình công việc. Và sức khoẻ được giữ gìn chủ yếu bằng luyện Yoga. Đúng, chỉ có thế, anh mới có thể đạt được, trong chừng ấy năm tháng, những thành quả đầy ấn tượng trên cả ba lĩnh vực: đi tiên phong trong sự nghiệp hiện đại hoá y học cổ truyền nước ta, cho ra đời hơn 25 cuốn sách tra cứu với hơn chục ngàn trang và cứu chữa nhiều ngàn người bệnh qua khỏi đau đớn và hiểm nghèo.

Vừa qua tuổi 50, anh còn nhiều trí lực, đam mê sáng tạo và tâm huyết với đời. Từ lòng mến phục sâu xa tôi chúc lương y Lê Quý Ngưu tiến xa hơn trên con đường "tăng đức lợi phước".

• Trần Thanh Minh
  (Tháng 5/2003)