Bàn về thời cơ của Đảng, vận hội của dân tộc

(VietNamNet) - Chúng tôi xin gửi tới bạn đọc toàn văn bài viết của tác giả Nguyễn Trung (thành viên tổ nghiên cứu Kinh tế đối ngoại của Thủ tướng Chính phủ) bàn về thời cơ vàng của Đảng, vận hội của dân tộc trong công cuộc chuyển mình thành nước phát triển. "Hoặc là... Hay sẽ là...", đây là những lời tâm huyết và đầy trách nhiệm của một công dân yêu nước. Để bạn đọc tiện theo dõi, chúng tôi đã biên tập thành bốn phần nhỏ.

Bài 1: Thời cơ vàng của Đảng ta

Năm 2006, công cuộc đổi mới của đất nước tròn hai mươi năm.  

Công cuộc đổi mới đất nước tròn 20 năm.

 Bất kỳ ai cùng với đất nước trải qua đoạn trường dẫn tới công cuộc đổi mới, bất kỳ ai cùng với cả nước chịu đựng mọi khó khăn thử thách để khai phá con đường đổi mới dẫn tới những thành tựu đất nước đạt được như hôm nay, đều có thể thở phào nhẹ nhõm: Sự nghiệp cách mạng đất nước ta sau khi giành được độc lập và thống nhất đã không đi vào vết xe đổ của các nước Liên Xô Đông Âu xưa như báo chí phương Tây hồi ấy đã dự báo không tiếc lời.

Bất kỳ ai trong mỗi chúng ta cùng với cả nước không tiếc tâm trí và công sức mầy mò con đường làm cho bộ mặt kinh tế - xã hội đất nước thay da đổi thịt được như hôm nay, đều có quyền tự hào: Việt Nam đã tìm ra và đang bắt đầu khai phá con đường phát triển riêng của chính mình, để hội nhập vào xu thế phát triển chung của toàn thể nhân loại, với mục tiêu thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ và văn minh cho chính mình, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển của cả thế giới. Việt Nam đang quyết tâm đem hết cả tinh thần và nghị lực dấn bước trên con đường do chính mình xác định được, do chính mình đang không tiếc công sức tiếp tục khai phá!

Không tự hào làm sao được, khi cuộc sống hôm nay ấm no hơn trước và đạt những bước tiến bộ mới trên những phương diện nhất định.

Trước đổi mới, GDP theo đầu người của nước ta ở cái ngưỡng dưới 200 USD, ngày nay tăng gấp hơn 3 lần, tỷ lệ số người đói nghèo trong xã hội giảm nhanh ở mức kỷ lục so với hầu hết các nước nghèo và đang phát triển - cả thế giới đánh giá cao thành tích này. Ngày nay, kim ngạch xuất khẩu trong 8 ngày bằng kim ngạch xuất khẩu của cả năm trong thời kỳ trước đổi mới. Ngày nay cứ làm ra 10 đồng của cải mới mỗi ngày thì khoảng 5 - 6 đồng là dành cho xuất khẩu. Ngày nay sản phẩm của Việt Nam có mặt tại tất cả các thị trường quan trọng nhất trên thế giới và xuất hiện ở rất nhiều nơi khác, xu thế này đang phát triển năng động…

Sự nghiệp cách mạng của đất nước mà đỉnh cao là Cách mạng Tháng Tám và hai cuộc kháng chiến cứu nước đã đem lại độc lập và thống nhất cho Tổ quốc. Giai đoạn đầu tiên vừa qua của công cuộc đổi mới đã bảo vệ thành công thành tựu cách mạng cực kỳ trọng đại này trước bao nhiêu thách thức hiểm nghèo sau khi đất nước ra khỏi những thập kỷ đằng đẵng của các cuộc chiến tranh tàn khốc, và ngày nay đang đem lại cho đất nước một vị thế chưa từng có trong cộng đồng các quốc gia trên thế giới hôm nay.

Một câu hỏi đơn giản: Nếu không tự đổi mới, nếu công cuộc đổi mới không thành công như vừa qua, sự nghiệp cách mạng của đất nước sẽ ra sao và ngày hôm nay đất nước ta sẽ đang ở đâu?

Nên tự hỏi câu hỏi này để thấy rõ được mọi yếu kém của mỗi người và của đất nước còn phải vượt qua, thấy rõ mọi hiểm nguy phía trước, và nhất là để thấy rõ và tự tin vào con đường mình đã lựa chọn, để quyết tâm khai phá tiếp và vững bước trên con đường mình đang đi.

Nên tự hỏi câu này để đoạn tuyệt với mọi quán tính bảo thủ lạc hậu, để mở rộng tầm nhìn và tìm cách làm chủ những thành tựu mới nhất của tri thức và văn minh nhân loại. Để tự tin, để yêu thiết tha hơn nữa Tổ quốc của chúng ta! Để tất cả cho Tổ quốc của chúng ta!

Trên hết cả, nên tự hỏi câu hỏi này, để thấy rõ tương lai và vận hội chưa từng có của Tổ quốc Việt Nam ta kể từ ngày dựng nước, để cả nước và toàn thể cộng đồng dân tộc ta muôn người như một, đồng tâm hiệp lực nắm bắt lấy vận hội này!

Nói một cách khái quát: Thời cơ và vận hội của Cách Mạng Tháng Tám đã giành lại độc lập và thống nhất cho Tổ quốc, thành quả của Cách Mạng Tháng Tám và của giai đoạn đầu trong công cuộc đổi mới cho đến nay đang đem lại cho đất nước vị thế quốc tế và vận hội mới có một không hai trong lịch sử của đất nước. Đây chính là cơ sở vững chắc cho những bước đi tiếp theo của đất nước vào tương lai.

Nhận định chung cục diện quốc tế hiện nay xin để vào một dịp khác, đầu xuân chỉ xin nói ngay về thời cơ vàng, về những năm phía trước là thời gian vàng đang mở ra cho Tổ quốc Việt Nam ta. Đất nước ta, dân tộc ta chỉ có một sự lựa chọn: Hoặc là..., hay sẽ là…

Lần đầu tiên trong hai thế kỷ nay Việt Nam bây giờ không có kẻ thù chiến lược. Lần đầu tiên trong hai thế kỷ nay Việt Nam được công nhận đầy đủ và có quan hệ chính thức với tất cả các cường quốc, với hầu hết mọi quốc gia khác còn lại trên thế giới, Việt Nam đã thực sự trở thành viên có vị thế nhất định trong cộng đồng quốc tế. Lần đầu tiên trong hai thế kỷ nay Việt Nam trở thành một quốc gia xuất khẩu và trên thực tế là đã có quan hệ kinh tế, thương mại với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam chúng ta có tất cả các cường quốc trên thế giới là đối tác kinh tế quan trọng, là thị trường quan trọng của nước mình! Trên hết cả, lần đầu tiên trong lịch sử của mình, Việt Nam là đối tác với tất cả các cường quốc trên thế giới, đang có khả năng ngày một mở rộng sự hợp tác của mình với tất cả các cường quốc và mọi đối tác khác trên thế giới!.. Lần đầu tiên trong lịch sử của mình Việt Nam có khả năng thực hiện được ước vọng là giương cao ngọn cờ hữu nghị và hơp tác, vì hòa bình và phát triển của mọi quốc gia trong cộng đồng thế giới.

Vị thế này của đất nước chính là kết tinh của những thành tựu cách mạng mà dân tộc ta dưới sự lãnh đạo của Đảng ta từ Cách Mạng Tháng Tám đến nay đã không từ một hy sinh nào, đã cầm súng chiến đấu qua mấy thế hệ, và đã vượt qua muôn vàn khó khăn trong ba thập kỷ đầu tiên của sự nghiệp kiến thiết đất nước để giành lấy! Và có một điều may mắn lớn từ bên ngoài, đó là: đất nước ta giành được vị thế này vào lúc tranh chấp giữa các thế lực lớn trên thế giới tại khu vực Đông Nam Á hiện nay chuyển sang hình thức tranh chấp bằng các phương tiện hòa bình là chủ yếu, các thế lực lớn trên thế giới lúc này - trong một thời gian nhất định, chưa ai nói trước được sẽ kéo dài bao lâu, nhưng chắc cũng không phải là ngắn lắm – hoặc là đang bận bịu với chính mình, hoặc là đang bận bịu với những vấn đề của họ ở những nơi khác trên thế giới. Cơ hội và điều may mắn này hội tụ với nhau đang đem lại thuận lợi tới mức nước ta chỉ cần tạo ra điều kiện nhân hòa thật tốt bên trong, nước ta sẽ làm nên tất cả!

Nói nước ta đang có cơ hội vàng, nói những năm phía trước là thời gian vàng, chính là vì những lẽ vừa trình bầy.

Chỉ xin nêu ra một câu hỏi để suy ngẫm: Điều gì sẽ xảy ra nếu như Việt Nam trong những năm tới tận dụng được tốt vị thế của mình, ngày càng mở rộng được khả năng hợp tác mọi mặt của mình với tất cả các cường quốc và của hầu hết mọi quốc gia khác trên thế giới? Nếu nhìn vào khả năng tiếp tục duy trì được sự phát triển năng động như nước ta đang giành được, nếu chúng ta quan tâm hơn nữa đến chất lượng phát triển, nếu nước ta có tầm nhìn và ý thức được vị thế quốc tế mới của mình để hành động, nếu nước ta có tầm nhìn mới để mở rộng sân chơi với cả thế giới trên mọi lĩnh vực.., thì câu hỏi đáng đặt ra này dứt khoát không phải là một mong ước viển vông. Câu hỏi này đang mở ra con đường tối ưu nhất cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trong thời bình – đồng thời cũng là con đường đúng đắn nhất của sự nghiệp chấn hưng đất nước.

Vì vậy, câu trả lời chỉ có thể là: Đây chính là cơ hội vàng! Thời gian vàng của nướcViệt Nam ta!

Song cơ hội vàng này, thời gian vàng này không phải là vô hạn định. Cơ hội vàng và thời gian vàng này đỏi hỏi có điều kiện, thậm chí những điều kiện khắt khe và quan trọng. Ví dụ như:
- Việt Nam có ý chí và quyết tâm lớn đi cùng với xu thế phát triển của thế giới.
- Việt Nam không tự chuốc lấy kẻ thù cho mình.
- Đảng lãnh đạo thành công lớn trong đoàn kết và hòa hợp dân tộc, để thu phục được nhân tâm về một mối là tất cả cho chấn hưng đất nước, để cho trong ấm ngoài êm với những điều kiện tốt nhất cho mở rộng hợp tác mọi mặt với mọi đối tác bên ngoài.
- Khu vực và thế giới không xảy ra những đột biến bất khả kháng.
- Vân… vân…

Đương nhiên, cũng không nên quên cơ hội vàng này, thời gian vàng này cũng dành cho nhiều quốc gia khác trong khu vực ý thức được điều này. Như vậy thời cơ không chỉ dành riêng cho nước ta, nước ta bắt buộc phải vươn lên và cạnh tranh quyết liệt để giành lấy. Song cuộc sống có thêm một điều may mắn mới, đó là thế giới hôm nay không chỉ có luật chơi thắng của kẻ này là bại của kẻ kia, được của mi là mất của ta (zero sum game), sự phát triển của thế giới hiện đại đã và đang tạo ra cả luật chơi cùng có lợi (win – win game) cho những quốc gia có bản lĩnh vận dụng luật chơi này.

Ý thức sâu sắc về thời cơ vàng, thời gian vàng của mình, ngay tức khắc chúng ta cũng phải nhìn thẳng vào những thách thức mất còn đang uy hiếp sự tồn vong của đất nước, đó là sự tụt hậu và lạc lõng trong một thế giới phát triển năng động và đầy biến động. Ngay tức khắc chúng ta cũng phải nhìn thẳng vào một sự thật lạnh lùng: vị thế của Việt Nam ta trong chính sách đối ngoại của hầu hết mọi cường quốc hiện nay vẫn còn thấp so với đòi hỏi phát triển của đất nước ta.

Đấy là nghịch lý, hay là một sự thật nhức nhối?

Nghịch lý hay sự thật nhức nhối này có nhiều nguyên nhân, song những nguyên nhân bên trong chi phối là chính và thường trực, những nguyên nhân bên ngoài chỉ thực sự trở nên nguy hiểm trong những tình huống nhất định và với những điều kiện nhất định.

Bàn thêm về những nguyên nhân bên trong:

Thời cơ vàng, thời gian vàng sẽ là vô nghĩa, nếu như chúng ta không tự tạo ra được những yếu tố bên trong tốt nhất để nắm bắt lấy. Thách thức lớn nhất có thể cướp đi thời cơ vàng, thời gian vàng này là những yếu kém và những bất cập bên trong nếu không được khắc phục quyết liệt.

Đành rằng khả năng cạnh tranh thấp của nền kinh tế nước ta là một thách thức rất lớn. Nghèo và lạc hậu cũng là những thách thức lớn. Song tất cả những thứ này không phải là những thách thức lớn nhất. Những thành tựu của 20 năm đổi mới đã làm rõ điều này.

Yếu tố quyết định nhất cho phép nắm bắt lấy cơ hội vàng, thời gian vàng này, trước hết là làm cho toàn thể dân tộc ta nhận thức sâu sắc thế giới ngày nay và giác ngộ bằng được thời cơ vàng, thời gian vàng này. Phải tạo ra nhận thức, sự giác ngộ và sự đồng tâm hiệp lực của toàn thể dân tộc cho sự nghiệp chấn hưng đất nước như Đảng ta đã từng thực hiện được thời tiến hành Cách mạng Tháng Tám và hai cuộc kháng chiến. Có thể làm được như vậy, nếu Đảng ta có ý chí và quyết tâm này, đơn giản vì lẽ: Người Việt Nam nào không đau nỗi nhục mất nước, không đau nỗi nhục nước nghèo và muốn quay lưng lại với sự nghiệp chấn hưng đất nước? Sau khi đất nước và cả dân tộc đã quằn quại trong hai thế kỷ đầy máu và nước mắt, người Việt Nam nào muốn nhắm mắt bỏ qua cơ hội đang đến? Người ViệtNam nào không có khát vọng tận dụng cơ hội đang đến? Khát vọng này là cháy bỏng! Khát vọng này là thiêng liêng đối với toàn thể dân tộc ta, đang nung nấu tâm can từng con người dù sống ở đâu trên thế giới này nhưng luôn ý thức mang trong mình dòng máu Việt!

Thành tựu của 20 năm đổi mới đã xoay chuyển hẳn thế cờ của đất nước để mở ra vận hội mới cho đất nước. Nhưng nước ta vẫn chưa thoát khỏi số phận nước nghèo và chậm phát triển! Hai mươi năm ra sức đuổi theo như thế mà thu nhập theo đầu người hiện nay của nước ta mới chỉ bằng khoảng hơn 1/3 của Thái Lan và khoảng 1/6 của Malaysia… Dân tộc nào còn được phép tự coi mình là một dân tộc nếu không biết đau nỗi đau chính mình đã phải trả giá trong lịch sử? Người Việt Nam nào còn có thể tự coi mình là người Việt nếu không có khát vọng lấy lại hai thế kỷ tự mình đánh mất hay bị ách nô lệ bên ngoài và chiến tranh cướp mất?

 

Xin đừng quên chúng ta mất nước vào tay chủ nghĩa thực dân Pháp hồi ấy vào lúc đất nước ta phát triển hoàn chỉnh nhất với tư cách là một thể chế quốc gia, và là một trong những nước phát triển nhất trong khu vực - với những hệ quả đầy máu và nước mắt.., mãi cho đến khi giành lại được độc lập và thống nhất đất nước. Xin đừng quên hồi ấy chúng ta mất nước không phải vì dân tộc ta thấp kém về chủ nghĩa yêu nước, mà nguyên nhân hàng đầu là vì nước ta bị lạc hậu hẳn một giai đoạn phát triển so với thế giới bên ngoài.

Thật là phiến diện nếu chỉ một bề đổ hết mọi tội lỗi cho bên ngoài, cho chủ nghĩa thực dân, mà không nhìn nhận lại đến nơi đến chốn sự lạc hậu và yếu kém của chính mình. Đổ lỗi một bề cho bên ngoài như vậy có khác gì cầu mong trên đời này có một chủ nghĩa thực dân nhân đạo, một chủ nghĩa tư bản nhân đạo, và hôm nay là cầu mong có một toàn cầu hóa kinh tế nhân đạo!.. Vì vậy, bài học cay đắng mất nước vì lạc hậu so với thế giới bên ngoài vẫn còn nguyên giá trị và rất nóng bỏng cho hôm nay.

Dân tộc ta không phải chỉ có khát vọng cháy bỏng lấy lại hai thế kỷ đánh mất! Dân tộc ta đang có cơ hội trong tay và vận may đến từ thế giới bên để ngoài thực hiện khát vọng của mình - trước hết còn bởi lẽ ngoài nỗ lực tự thân ra của mỗi dân tộc ra, thế giới ngày nay đang tạo ra những điều kiện cho bất kỳ dân tộc nào ý thức được nấc thang phát triển của thế giới ngày nay và có sự phấn đấu ngoan cường cho thực hiện khát vọng của mình.

Bên trên đã trình bầy vị thế mới, thời cơ mới của đất nước. Ở đây chỉ xin lưu ý thêm, bên cạnh những thách thức khắc nghiệt mới, sự phát triển của thế giới ngày nay cũng đang tạo ra những tiền đề phát triển chưa từng có cho những nước đi sau. Cứ nhìn vào sự phát triển của nước ta trong 20 năm đổi mới vừa qua, nhìn vào sự phát triển năng động của nhiều nền kinh tế năng động của một số nước đang phát triển khác, nhìn ngay vào sự phát triển của Trung Quốc đang làm chấn động cả thế giới.., sẽ nhận thức rõ những điều mới lạ này…

Cuộc sống chưa bao giờ có những điều kiện thuận lợi và khó tưởng tưởng nổi như ngày nay, cho phép từ lạc hậu đi đến hiện đại bằng những con đường ngắn nhất, nhanh nhất, nhiều khi cũng là rẻ nhất, trên bất kỳ phương diện nào: kinh tế, xã hội, xây dựng thể chế chính trị, phát triển văn hóa xã hội..., hầu như không ngoại trừ quốc gia nào - miễn là nó ý thức được và có khả năng làm chủ được xu thế phát triển này của thế giới! Tiến bộ của khoa học kỹ thuật và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, tiến bộ của kinh tế tri thức, nói rộng ra nữa những bước phát triển mới của văn minh nhân loại trong thế giới toàn cầu hóa ngày nay đang đem lại cho những nước đi sau những cơ hội chưa từng có! Kèm theo cũng là những thách thức chưa từng có nếu ý thức hời hợt hoặc thậm chí vô cảm với thế giới chúng ta đang sống.

Sống trong thế giới ngày nay, nhìn trên phương diện tích cực, chúng ta chẳng những đang chứng kiến các quốc gia hoặc các vùng đạt được những thành quả khó tưởng tượng nổi trong thế kỷ trước, trong những thập kỷ cuối cùng của thế kỷ trước…

Trong thế giới này, chúng ta đang chứng kiến biết bao điều khác thường, đảo lộn hẳn suy nghĩ chúng ta vốn theo đuổi - ở ngay nước ta, đó là những đổi mới thực sự đảo lộn rất nhiều tư duy cũ, là sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần.., ở nhiều nước khác là sự phát triển lên kinh tế tri thức và những bước phát triển mới trong công cuộc xây dựng xã hội dân sự… Cả thế giới trầm trồ - và lo ngại nữa – về sự phát triển thần kỳ liên tục hơn hai thập kỷ của Trung Quốc đã đành, sự chiếm lĩnh những thị phần lớn ngay trên thị trường các cường quốc kinh tế…

Thế giới cũng đang chứng kiến chuyện chưa hề có trong bất kỳ học thuyết, kinh điển hay chủ nghĩa nào về “một nước, hai chế độ” ở Trung Quốc. Nhân đây có thể nói: Gần như điều chắc chắn, trong thế giới ngày nay - và chỉ trong thế giới ngày nay - đường lối “một nước, hai chế độ” ở Trung Quốc không còn là và ngày càng không phải là một sách lược nữa, nó từ câu chuyện nuôi “con gà đẻ trứng vàng” đang thực sự trở thành quốc sách, thành chiến lược, thành con lăn đưa chuyển tòa nhà kinh tế khổng lồ của Trung Quốc lên tầm cao phát triển mới! Chuyện này chỉ có thể xảy ra trong thế giới ngày nay – và mầm mống từ trong cách lãnh đạo của Trung Quốc đổi mới hoàn toàn nhận thức của họ về thế giới!

Thế giới của chúng ta hôm nay chứa đựng biết bao nhiêu điều mới lạ khác nữa, đòi hỏi cách tiếp cận khác hẳn. Ngay trong kinh tế, không thể cứ một chiều đi theo con đường nhanh hơn, rẻ hơn, tốt hơn, nhiều hơn.., môi trường ngày nay cũng không cho phép đi mãi trên đường mòn như vậy, mà phải sớm biết xử lý những vấn đề mới, tìm ra “cầu” mới – nghĩa là thị trường mới, làm ra sản phẩm mới. Trí tuệ, công nghệ, tổng hợp chung lại là tri thức trở thành vốn quyết định nhất - với đúng nghĩa con người là vốn quý nhất…

Cũng trong thế giới ngày nay, cuộc sống chưa bao giờ chứng kiến sự sụp đổ trong một đêm cả một hệ thống thế giới xã hội chủ nghĩa Liên Xô Đông Âu cũ có 70 năm tuổi đời - hầu như do những nguyên nhân tự thân bên trong. Sự phân hóa giàu nghèo giữa các quốc gia ngày càng khốc liệt trong quá trình toàn cầu hóa kinh tế ngày càng gia tốc… Mỹ tuy ở vị trí siêu cường nhưng đang tiếp tục suy yếu tương đối so với các đối thủ cạnh tranh khác – thể hiện khá rõ qua mối tương quan giữa các đồng tiền Euro, Dollar, Yên, Nhân dân tệ (TQ)… Các thách thức cũng như các vấn đề phi truyền thống cũng đang tác động hết mức vào mọi mặt đời sống thế giới…

Chúng ta đang sống trong một thế giới rất khác so với thế kỷ trước, so với một vài thập kỷ trước, so ngay với những năm đầu tiên của thế kỷ này, có nhiều vấn đề hoàn toàn mới khiến nhận thức của chúng ta thường phải đuổi theo sau nhưng không kịp, đòi hỏi cách tiếp cận và xử lý mới, có những vấn đề chưa có lời giải…

Điều quan trọng cần rút ra và khẳng định đối với nước ta là: Trong một thế giới như vậy, dân tộc ta đang có trong tay cơ hội vàng, những năm phía trước là thời gian vàng để thực hiện khát vọng cháy bỏng của mình: Tự bứt mình ra khỏi hàng ngũ các nước nghèo chậm phát triển, vươn lên thành quốc gia giàu mạnh sánh vai với năm châu bốn biển, như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng mong ước khi Người viết thư căn dặn các cháu học sinh nhân dịp khai giảng năm học mới…

Kẻ thù của nhân dân ta trên con đường thực hiện khát vọng thiêng liêng này là ai?

Trước hết đó là sự lạc hậu, là ý thức chưa đầy đủ về sự lạc hậu của mình và về những biến đổi của thế giới chung quanh mình. Thắng được kẻ thù này, dân tộc ta sẽ thắng được mọi kẻ thù khác.

Động lực và sức mạnh để chiến thắng kẻ thù này?

Phát huy tự do dân chủ để giác ngộ được sự lạc hậu phải khắc phục, quan trọng hơn nữa là để có sức mạnh tinh thần và vật chất nắm bắt bằng được vận hội mới đang đến với đất nước – bắt đầu từ giác ngộ đầy đủ vai trò một dân tộc tự do là chủ nhân ông của một đất nước độc lập tự do.

Chính khát vọng này, chính sự giác ngộ này đang nung nấu, đang tích tụ chí khí của toàn thể dân tộc ta. Chính khát vọng này, sự giác ngộ này đang nhen nhóm để rồi sẽ bùng lên một hào khí trong toàn thể cộng đồng dân tộc ta, một cao trào Cách Mạng Tháng Tám mới cho sự nghiệp chấn hưng đất nước – như đã từng bùng lên một Cách Mạng Tháng Tám cho sự nghiệp cứu nước. Tích tụ chí khí này, làm bùng lên hào khí của đất nước cho sự nghiệp chấn hưng đất nước chính là sứ mệnh đích thực của Đảng ta với tư cách là một đảng lãnh đạo. Không làm được như vậy, hào khí của đất nước sẽ tích tụ lại thành những áp lực gây tai biến khôn lường – đơn giản là vì sự vận động của cuốc sống đất nước không có điểm dừng và không biết chờ đợi.

Không có một sự nghiệp chấn hưng đất nước nào của bất kỳ dân tộc nào lại không đòi hỏi sự lãnh đạo của lực lượng tinh hoa của chính dân tộc đó!

Lẽ đơn giản, phát triển đi tới chấn hưng đất nước là một quá trình phát triển đầy khó khăn gian khổ, đòi hỏi nhiều nhất sự giác ngộ chính mình và thế giới chung quanh – nhất là sự giác ngộ những thành quả của văn minh nhân loại và xu thế phát triển của thế giới. Phát triển để chấn hưng đất nước đòi hỏi nhiều nhất trí tuệ, công sức, ý thức đồng tâm hiệp lực, sự thực hiện tốt nhất công bằng - dân chủ - văn minh, tất cả để phát huy tối ưu mọi nguồn lực bên trong và tranh thủ tốt nhất mọi nguồn lực bên ngoài cho phát triển, tất cả phải bắt đầu từ phát huy tối ưu khả năng, phẩm chất và quyền năng của từng con người trong cộng đồng xã hội, để mỗi con người tự do có thể với tất cả trái tim và khối óc mình đem hết công sức cống hiến cho sự nghiệp chấn hưng đất nước, vì chính mình và vì đất nước, hài hòa được lợi ích của chính mình và của đất nước.

Sự lãnh đạo cần phải có này là đòi hỏi tất yếu, tất yếu nếu không hơn thì cũng không kém thời cứu nước! Trong cách mạng, tự phát sớm muốn sẽ dẫn đến thất bại. Trong sự nghiệp chấn hưng đất nước lại càng như vậy.

Chúng ta không nên đóng cửa trí tuệ trước bất kỳ thành tựu văn minh nào của nhân loại. Mặt khác chúng ta cũng không nên bỏ phí trí tuệ của chính dân tộc ta sáng tạo ra. Nhìn vào thực tế cuộc sống của nước ta, hiển nhiên công cuộc đổi mới là một cuộc cách mạng từ dưới lên. Song với trách nhiệm là người lãnh đạo, Đảng ta xuất phát từ khát vọng và hành động đổi mới của quảng đại các tầng lớp nhân dân đã xây dựng lên thành đường lối đổi mới của Đảng, thành quốc sách có hiệu quả của nhà nước, nhờ đó đổi mới đã không biến tướng thành tự phát vô chính phủ, không gây ra đổ vỡ như ở nhiều nước khác. Nhờ đó và cuối cùng Đảng đã tổ chức thực hiện, về cơ bản là thực hiện thành công công cuộc đổi mới trong hai thập kỷ đầu tiên vừa qua, để cuộc sống đất nước được như hôm nay.

Nguyên nhân quan trọng nhất của thành công là trong đổi mới đã thực hiện được một bước đi quan trọng trên con đường dân chủ hóa toàn bộ đời sống kinh tế và quản lý xã hội.

Thành tựu quan trọng bậc nhất đã đạt được của công cuộc đổi mới, dù mới chỉ ở bước khởi đầu, là có biết bao nhiêu sáng kiến, nỗ lực, tâm huyết của từng cá nhân con người đã được khơi dạy, được giải phóng, được phát huy, vì lợi ích và hạnh phúc của chình mình, vì sự giàu có của đất nước, tìm đường hài hòa lợi ích của chính mình với lợi ích của đất nước.

Dù mới chỉ là ở bước đầu rất sơ khởi, công cuộc đổi mới đang đi vào hướng đúng đắn là tạo điều kiện cho mỗi người tự thắp đuốc tìm đường đi lên cho chính mình! Một dân tộc có mỗi cá nhân thành viên của mình có khả năng tự thắp đuốc tìm đường đi lên cho chính mình, dân tộc đó là bất khả chiến bại! Một Đảng chính trị có khả năng tạo ra cho mỗi cá nhân thành viên trong cộng đồng dân tộc mình làm được việc tự thắp đuốc tìm đường cho mình đi lên, đó chính là đảng lãnh đạo của dân tộc đó!

Chính vì những lẽ vừa trình bày, sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng là đòi hỏi tất yếu.

Chính vì những lẽ vừa trình bầy, thời cơ vàng của dân tộc cũng là thời cơ vàng của Đảng ta!

Vậy kẻ thù đối với vai trò lãnh đạo của Đảng ta là ai?
Trên con đường phát triển của mình, nhân dân phải nhận rõ kẻ thù của mình. Là người lãnh đạo, Đảng càng phải hiểu rõ hơn ai hết điều gì cản trở vai trò lãnh đạo của mình. Đảng không thể không nêu ra cho mình câu hỏi ai là kẻ thù đối với sứ mệnh lãnh đạo nhân dân, lãnh đạo đất nước của mình.

Có nhiều câu trả lời. Cũng có nghĩa là có nhiều kẻ thù.

Câu trả lời nghiêm khắc nhất, câu trả lời quyết định sứ mệnh vai trò lãnh đạo của Đảng chỉ có thể là:

Kẻ thù nguy hiểm nhất đối với vai trò lãnh đạo của Đảng ta là sự hẫng hụt về trí tuệ và phẩm chất so với đòi hỏi của sứ mệnh đảng lãnh đạo trong nhiệm vụ dẫn dắt dân tộc ta tiến bước thành công trên con đường chấn hưng đất nước!* Chiến thắng kẻ thù này Đảng ta mới tự bảo vệ được mình. Tiêu biểu nhất cho sự hẫng hụt về trí tuệ là Đảng ta chưa thành công bao nhiêu trong sự nghiệp làm cho nhân dân ta giác ngộ sâu sắc và thực hiện được vai trò một dân tộc tự do là chủ nhân ông của đất nước độc lập tự do, để từ đó làm nền tảng cho việc xây dựng thể chế chính trị và hệ thống tổ chức xã hội dân sự, làm nền tảng cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước, phát triển quan hệ với thế giới bên ngoài. Có bao nhiêu yếu kém lớn mắc phải về mọi mặt trong 30 năm qua, nhất là trong 10 năm đầu sau khi ra khỏi chiến tranh, kìm hãm mãi nước ta trong vòng lạc hậu, trước hết chính là do Đảng lãnh đạo mắc phải yếu kém tiêu biểu này.

Các văn kiện chính thức của Đảng đã coi tham nhũng là quốc nạn. Tuy nhiên, tiêu biểu nhất cho sự hẫng hụt về phẩm chất của Đảng ta hiện nay phải nói là tệ nạn quan liêu tham nhũng và tiêu cực.

Sự hẫng hụt về trí tuệ và phẩm chất hư vậy đang hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng, đang làm mai một nhiều truyền thống cách mạng quý báu của Đảng, đang từng bước đẩy lùi đảng lãnh đạo xuống thành đảng cai trị, điều mà tôn chỉ mục đích của Đảng không bao giờ cho phép. Sứ mệnh lãnh đạo và sự tồn tại của Đảng đòi hỏi phải khắc phục bằng được sự hẫng hụt này.

Tuy nhiên, sự hẫng hụt này có hai phần cần làm rõ và có cách khắc phục thích hợp thì mới có hiệu quả. Đó là (1)hẫng hụt do tha hóa và bất cập; (2)hẫng hụt do tầm cao của nhiệm vụ mới trong giai đoạn cách mạng mới diễn ra trong tình hình mới đến mức gần như thay đổi hoàn toàn so với trước.

Tha hóa tự thân và hẫng hụt trong cuộc sống là hiện tượng thường xuyên diễn ra, là một mặt vận động của cuộc sống. Ngay cả một đảng phái hay một nhân vật lý tưởng có thể vẽ ra hay dàn dựng lên trong kinh sách cũng không bao giờ hoàn hảo, không thể thoát khỏi những khiếm khuyết. Cho nên chẳng có gì để hoang mang, cũng không phải là bôi nhọ, khi thẳng thắn vạch ra sự tha hóa tự thân và sự hẫng hụt này của Đảng ta. Hơn thế nữa, phải có dũng khí của Đại hội VI “nhìn thẳng vào sự thật!”, “nói sự thật!” để có dũng khí khắc phục sự tha hóa và sự hẫng hụt này!

Thái độ ứng xử đối với sự tha hóa và hẫng hụt này mới là điều quyết định!

Loại bỏ những ý đồ thù địch với Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, trong dư luận xã hội đại thể có hai loại ý kiến về sự ứng xử này:
- Đòi xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, thực hiện đa nguyên đa đảng để có tự do dân chủ cho phát triển;
- Đảng phải khắc phục bằng được sự hẫng hụt của mình để thực hiện tốt vai trò lãnh đạo.

Thế nhưng người đảng viên Đảng Cộng Sản Việt Nam (ĐCSVN) nói riêng và toàn Đảng nói chung lựa chọn sự ứng xử nào?

Đảng ta lựa chọn sự ứng xử khắc phục sư hẫng hụt này, hay là chỉ lựa chọn sự bảo vệ quyền lãnh đạo của Đảng? Sự lựa chọn nào thì kết quả hay hệ lụy ấy.

Ý kiến đòi xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng để thực hiện đa nguyên đa đảng để có tự do dân chủ dựa trên lập luận: ĐCSVN không thể bước qua cái bóng của mình.

Ý kiến đòi hỏi Đảng phải khắc phục bằng được sự hẫng hụt của mình để thực hiện tốt vai trò lãnh đạo dựa vào truyền thống cách mạng của Đảng và sự gắn bó của nhân dân với Đảng.

Đảng ta lựa chọn sự ứng xử nào?
Không ai có thể trả lời thay, và Đảng ta không thể để bất kỳ ai trả lời thay mình câu hỏi này!

Trong khi nội tình ở nhiều quốc gia có sự tranh giành khốc liệt giữa các lực lượng chính trị để xác lập vị trí lãnh đạo của một lực lượng nào đó, thì ở nước ta Đảng ta là lực lượng chính trị đã được thử thách dày dạn nhất và đang hội tụ được trong hàng ngũ của mình nhiều nhất những công dân ưu tú của đất nước.

Đến giờ phút này Đảng hãy còn giữ được tấm lòng của quảng đại nhân dân đối với Đảng, vẫn đang được hưởng sự bao dung và bảo vệ của nhân dân. Chỉ cần Đảng đặt lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc lên trên hết, phát huy tự do dân chủ trong Đảng để phát huy tự do dân chủ trong cả nước, Đảng sẽ tự tạo ra được cho mình nghị lực và phẩm chất cách mạng, để lựa chọn được sự ứng xử của Đảng mà dân tộc ta đang mong đợi.

ĐCSVN có vượt qua được cái bóng của mình không?

Trong lịch sử của mình, Đảng ta đã hơn một lần vượt qua cái bóng của mình – lẽ đơn giản là Đảng chỉ có một mục đích duy nhất là phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc. Gần đây nhất Đại hội VI là như thế, trong những năm đổi mới đã có nhiều ví dụ như thế.

Ý kiến cho rằng ĐCSVN không vượt qua được cái bóng của mình nói: Người đảng viên bây giờ có quá nhiều đặc quyền đặc lợi, đã dính chặt vào cái ghế cầm quyền của mình rồi! Không thay đổi được!..

Đưa hai tay bịt tai lại, hay phùng má đao to búa lớn đối với ý kiến trên – cả hai loại việc này đều vô nghĩa.

Điều trước sau quyết định sống còn vẫn là: Đảng ta lựa chọn sự ứng xử nào? Hoặc là… Hay sẽ là…

Cuộc sống luôn luôn có những sự thật đanh thép. Hôm qua là hôm qua, hôm nay là hôm nay. Hôm qua người cộng sản Việt Nam đã không dưới một lần vượt qua cái bóng của mình – như nhiều người cộng sản Việt Nam đã tự chứng minh, nhiều khi bằng cả tính mạng của mình. Song điều đó không có nghĩa là cuộc sống hôm nay sẽ tự lặp lại như thế như một lập trình được cài đặt sẵn trong máy tính! Cuộc sống ngày nay đang đòi hỏi khắt khe ở mỗi người đảng viên ĐCSVN: Sống là mỗi ngày phải vượt qua cái bóng của mình! Không như thế không còn danh hiệu người đảng viên! Không như thế Đảng ta không còn lý do để tồn tại với tư cách là đảng lãnh đạo.

Đau thấu nỗi đau của dân tộc, khát vọng da diết khát vọng của dân tộc, mỗi đảng viên và toàn thể Đảng ta sẽ mỗi ngày vượt qua được cái bóng của mình! Đau thấu nỗi đau của dân tộc, khát vọng da diết khát vọng của dân tộc, Đảng ta sẽ tự trang bị được cho mình trí tuệ mẫn tiệp và ý chí bất khuất, trước hết là để thu phục nhân tâm toàn thể cộng đồng dân tộc ta về một mối cho sự nghiệp chấn hưng đất nước, để phấn đấu làm cho Đảng trở thành lực lượng tinh hoa của dân tộc, và nhờ đó Đảng sẽ thực hiện được sứ mệnh là lực lượng lãnh đạo sự nghiệp chấn hưng đất nước. Khi nói đên xây dựng Đảng trở thành lực lượng tinh hoa của dân tộc cũng có nghĩa là tự do dân chủ phải được phát huy mạnh mẽ trong cộng đồng dân tộc.

Thời cơ vàng đang đến của dân tộc, vì vậy cũng chính là thời cơ vàng của Đảng ta! Hoặc là… Hay sẽ là…

Mong rằng Đại hội X dành tâm trí cho vấn đề sống còn này của Đảng ta – vì hạnh phúc và vinh quang của Tổ quốc chúng ta.

Bài 2: Những yếu kém cần phải thay đổi trong hệ thống

Cải cách đúng là quy luật của phát triển Ông Nguyễn Trung (trái) đang tham gia Bàn tròn trực tuyến "Đột phá giành thời cơ vàng". Ảnh: Phạm Hải Suy nghĩ này ra đời vào khoảng những năm 1960, 1970 khi các nước Liên Xô Đông Âu cũ tìm đường cải cách. Các nước Liên Xô Đông Âu cũ đã sụp đổ, nhưng ngày nay những suy nghĩ theo hướng này vẫn đầy ắp tính thời sự. Các cuộc cách mạng các màu sắc đang diễn ra ở nhiều nước trong quá trình chuyển đổi minh chứng tính thời sự này, với không ít sóng gió không phải quốc gia nào cũng chịu đựng nổi. Trong các ý kiến phản hồi của các bạn gửi đến tôi, cũng có những ý kiến cho rằng chừng nào nước ta chưa chấp nhận thay đổi trong cả hệ thống, sẽ không có cách gì khắc phục được quốc nạn tham nhũng và những bất cập khác của hệ thống chính trị và bộ máy quản lý đất nước. Có một số câu hỏi được đặt ra khá gay gắt. Tôi xin trình bày suy nghĩ của mình: Ý nghĩ thứ nhất: Tôi cũng cho rằng nhiều tha hóa và bất cập trong hệ thống chính trị và quản lý nhà nước của nước ta có nguyên nhân nằm trong hệ thống, khắc phục những yếu kém này nhất thiết phải khắc phục những yếu kém của hệ thống. Nhưng câu chuyện đặt ra là khắc phục như thế nào? Ý nghĩ thứ hai: Tôi còn cho rằng Đảng và Nhà nước ta đã làm nhiều việc cải cách hệ thống, nhưng nhận thức chưa đúng tầm, làm cũng chưa thật dứt khoát và chưa đúng tầm, có việc làm sai, có việc miễn cưỡng phải làm - nghĩa là thiếu tự giác, còn nhiều sức ỳ và quán tính nguy hiểm, còn những vùng kiêng cấm lẽ ra không được duy trì! Dưới đây tôi sẽ tìm cách minh họa hai suy nghĩ nói trên của mình về vấn đề hệ thống ở nước ta, để góp phần gợi ra những suy nghĩ của các bạn trong tìm kiếm câu trả lời. Mỗi quốc gia có một hoàn cảnh lịch sử, văn hóa và bối cảnh quốc tế riêng, không có một công thức chung nào cho việc thay thế hay sửa đổi một hệ thống. Tuy nhiên, về đại thể, trí tuệ cơ bản của thế giới có hai cách xử lý những vấn đề của hệ thống: (1)cách mạng, (2)cải cách. Đối với sự nghiệp phát triển một đất nước, một nền kinh tế.., cách mạng thường là phá thì dễ và xây thì khó. Trên thế giới, theo hiểu biết của tôi, chí ít từ Cách mạng Pháp năm 1789 cho đến nay là như vậy.  Kết cục Cách Mạng Pháp 1789 như thế nào, các bạn đã biết: Nó không dựng lên được tòa nhà nó mong muốn và đã thiết kế, nhưng nó góp phần quan trọng mở ra một quá trình phát triển mới. Cách mạng Tháng Mười Nga sau 70 năm xây dựng thành công chính quyền xô-viết, cuối cùng vẫn phải đi tới cải cách, và đau đớn thay là Liên Xô đã đổ vỡ trong cải cách. Đã 15 năm hay gần 20 năm cải cách rồi, mà nước Nga ngày nay vẫn còn khắc phục chưa xong những đổ vỡ đầy ác mộng, vẫn chưa lấy lại được vị thế siêu cường đã từng có.  Tuy nhiên, bình tĩnh ngẫm nghĩ lại thì cơn đại hồng thủy này là có thể hiểu được: Cuộc sống vô cùng phong phú và vận động không ngừng, tư duy của con người thường không đuổi bắt kịp, sự hụt hẫng nào cũng phải trả giá… Trong khi đó Trung Quốc (đi trước ta 10 năm) và Việt Nam cũng phải cải cách, và cho đến nay hai nước này đã đạt được những thành công đầu tiên để tìm đường đi tiếp. Như thế lại thêm chuyện mới: Cải cách cũng có nhiều đường, với những hệ quả hay kết quả khác nhau. Song dù thế nào cũng đã ló ra một điều: Cải cách đúng là quy luật của phát triển. Thành công 20 năm đổi mới là đổi mới hệ thống Có phải như vậy không? Tôi thì tin như vậy, và cũng xin thưa ngay: Cải cách đòi hỏi phải có những quyết định quyết liệt, nhưng giải pháp và thực hiện thì phải kiên định và kiên trì, cải cách có nhiều điều không có tiền lệ nên phải rất độc lập tự chủ và sáng tạo, bất kỳ giải pháp và phong cách “mỳ ăn liền nào” cũng sẽ lĩnh đủ như các nước Liên Xô Đông Âu đã từng lĩnh đủ. Xin nói vào chuyện của nước ta: Sau 20 năm đổi mới với những thành công bước đầu rất quan trọng, những thành công thay da đổi thịt và nâng cao vị thế của đất nước, chúng ta lựa chọn giải pháp nào cho tiếp tục khắc phục những tha hóa và yếu kém đang tồn tại của hệ thống? Xóa tất cả đi để làm lại từ đầu, hay là tiếp tục cải cách? Tôi xin để ngỏ câu hỏi này cho suy nghĩ tự do của mỗi người - nghĩa là không áp đặt câu trả lời (mà tôi có muốn áp đặt cũng không được). Tôi chỉ muốn trình bày những suy nghĩ riêng của mình bằng cách tiếp cận những việc 20 năm đổi mới đã làm. Nhận xét chung nhất của tôi là: 20 năm đổi mới, chúng ta đã và đang bắt tay vào cải cách hệ thống. Những gì 20 năm đổi mới đã làm nên, có căn nguyên cơ bản nằm trong những thay đổi, đổi mới và sự phát triển mới của hệ thống. Xin dừng quên điều này. Tuy nhiên trong quá trình này còn nhiều mặt chưa với đúng tầm, cả về nhận thức cũng như về hành động, còn nhiều mặt chưa tự giác - nghĩa là còn nhiều việc do tình thế thúc ép - và như đã nói: có không ít việc làm sai. Từ nền kinh tế khép kín và bao cấp chuyển sang nền kinh tế thị trường với tất cả các thành phần kinh tế và hội nhập vào kinh tế thế giới - dứt khoát đó là cải cách hệ thống! Từ quản lý nhà nước của nền kinh tế chỉ huy, sang quản lý nhà nước bằng pháp luật và theo quy luật của thị trường - dứt khoát đó là cải cách hệ thống!..  Suy nghĩ theo hướng này, sẽ tìm thấy Đảng và Nhà nước ta đã tiến hành nhiều cải cách khác thuộc về hệ thống! Bây giờ, với việc phấn đấu gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nước ta đang phải chủ động dấn thêm một bước quan trọng nữa trong cải cách toàn bộ hệ thống luật pháp, hệ thống quản lý và hệ thống chính sách của đất nước - đấy là những bước cải cách hệ thống rất quan trọng!  Đẩy mạnh đổi mới để khắc phục yếu kém của hệ thống Đó là những bước tiến rất quan trọng trên con đường cải cách hệ thống. Xin mời suy nghĩ tiếp theo hướng này… Song đúng là còn nhiều chuyện nhận thức chưa tới tầm, còn nhiều việc “dùng dằng nửa ở nửa về”, còn nhiều chuyện mỗi người không làm đúng việc của mình, còn nhiều vùng chồng lấn hoặc nhiều hiện tượng dẫm đạp lên nhau trong phân công công việc và trong làm việc của hệ thống chính trị và hệ thống quản lý nhà nước, còn nhiều việc làm sai… Trong toàn Đảng và toàn dân còn nhiều hiện tượng kỷ cương phép nước chưa giữ được như Hiến pháp và luật pháp hiện hành quy định. Trong Đảng còn nhiều việc chưa làm được như Điều lệ của Đảng đòi hỏi đối với toàn Đảng nói chung cũng như đối với từng đảng viên nói riêng… Tất cả những chuyện này đều có nguyên do từ hệ thống, có những phương diện tệ hại đến mức đang hình thành hay xuất hiện những “văn hóa” bệnh hoạn (“văn hóa phong bì”, “văn hóa quan hệ”, “văn hóa bằng thật học giả” “văn hóa nói dối”…)! Theo tôi, kết luận cần rút ra là: Cái gì sai, cái gì còn tồn tại thì sửa tiếp, cái gì đã sửa mà chưa đến nơi đến chốn thì quyết làm cho dứt điểm, cái gì phải hướng tới thì cố vươn lên đạt lấy. Tóm lại, con đường tiếp tục khắc phục những yếu kém thuộc về hệ thống là tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới! Tôi nghĩ rằng: Đã đặt chân lên con đường đổi mới rồi, đã định ra được hướng đi, và đã bước được những bước đầu tiên rồi, phải nhìn xa trông rộng, nhìn trong nhìn ngoài để đi tiếp. Cái gì phải làm và chưa làm được thì cần cố làm bằng được, nhưng dứt khoát đừng dại dột gì xóa đi làm lại từ đầu! Còn dừng lại để cố thủ hay rẽ ngang thì chẳng còn chuyện gì để bàn. Nhân dân ta - đã không từ một hy sinh nào trải qua 30 năm chiến tranh để giành lại đất nước, đã đổ mồ hôi sôi nước mắt trong 30 năm độc lập thống nhất đầu tiên để tìm đường đi lên, nhân dân ta sẽ không thể chuốc thêm những đổ vỡ mới, sẽ không cam chịu số phận làm vật thí nghiệm cho ”những cuộc cách mạng da cam da quýt” nào đó. Nhân dân ta có đủ bản lĩnh tự bảo vệ mình trước mọi ý đồ như vậy. Tôi đứng về phía suy nghĩ này. Là đảng viên, tôi hiểu đấy cũng là lập trường dứt khoát của Đảng Cộng Sản Việt Nam. Tuy nhiên, câu hỏi nghiêm khắc đặt ra là: Đảng Cộng Sản Việt Nam có thể đi tiếp trên con đường đổi mới hay không?Nghĩa là có tiếp tục khắc phục được những yếu kém thuộc hệ thống không? 5 vấn đề cần cải cách Trước khi nêu lên suy của riêng mình để tìm câu trả lời, tôi thừa nhận câu hỏi vừa nêu trên là câu hỏi “Tồn tại hay không tồn tại?!”.  Tôi thừa nhận cải cách để khắc phục những vấn đề thuộc về hệ thống là cực kỳ khó, càng những bước về sau càng khó, khó nhất là làm sao cho cải cách của hệ thống chính trị và quản lý nhà nước tiến kịp với cải cách và phát triển của kinh tế. Có thể kể ra nhiều lắm, song những vấn đề lớn nhất (theo sự hiểu biết của tôi) có lẽ tựu trung lại là: (1) Hiện nay hiệu quả khu vực kinh tế nhà nước còn thấp - nhất là trong các doanh nghiệp nhà nước, còn rất nhiều điều không hợp lý đang tồn tại trong nó. (2) Mối quan hệ giữa sự lãnh đạo của Đảng và hoạt động của nhà nước pháp quyền thế nào là tối ưu nhất cho sự phát triển đất nước? Hiện nay vừa chưa có câu trả lời thỏa đáng, vừa chưa đưa ra được một mô hình ưu việt nào khả thi - nhất là trong thế chế chính trị một đảng – đây thực sự là một vấn đề khó đối với một nước kém phát triển, do nhiều nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nữa... (3) Chống tham nhũng không đạt được kết quả mong muốn, nguyên nhân chính là mầm mống của tham nhũng nằm trong hệ thống –những việc đã làm được trong chống tham nhũng phần lớn mới chỉ thuộc phạm vi xử lý “phần ngọn”. (4) Sự xuống cấp trên những phương diện nhất định về văn hóa – xã hội có nhiều nguyên nhân sâu xa nằm trong hệ thống, không thể đơn giản trút mọi tội lỗi lên cơ chế thị trường. (5) Vấn đề tồn tại lớn nhất mang tính hệ thống nằm ngay trong những vấn đề thuộc nhiệm vụ xây dựng Đảng. Những vấn đề tồn tại lớn nhất này ảnh hưởng sâu xa đến toàn bộ đời sống mọi mặt của đất nước… Xin để ngỏ những vấn đề này cho sự thảo luận rộng rãi đãi cát tìm vàng, hoặc dành cho những bài viết, những cuốn sách mới cần viết ra...  ... và hai ví dụ lớn Trong phạm vi bài trả lời bạn đọc, tôi chỉ xin đụng chạm vào một hai vấn đề làm ví dụ, với hàm ý nói lên rằng nếu có tâm và có trí tuệ, có ý chí thì vấn đề nào Đảng ta cũng có thể có được giải pháp tốt đáng mong muốn. Không vấn đề nào là không có giải pháp.   Ví dụ 1: bàn về xí nghiệp  quốc doanh: Hiện nay trong đổi mới đang nổi lên vấn đề thành lập các tập đoàn kinh tế, với lập luận cần những “quả đấm thép” để cạnh tranh có hiệu quả trên thương trường – dù ở trong nước hay trên thế giới. Ai không mong cho nước Việt mình có những công ty xuyên quốc gia (TNCs) có thể cạnh tranh ngang ngửa với cả thế giới? Petro Vietnam Nam và Petronas (của Malaysia) ra đời cùng khoảng thời gian 1974- 1975, xin các bạn hãy so sánh hai tập đoàn này với nhau, và sẽ thấy câu chuyện thật đáng buồn cho đất nước ta như thế nào. Hiện nay Petronas kinh doanh và khai thác dầu khí với 31 quốc gia, có nhiều công trình thăm dò và khai thác ở nước ngoài, còn Petro Vietnam? Bây giờ thành lập tập đoàn kinh tế đang trở thành đề tài nóng hổi ở nước ta. Tôi chỉ xin lưu ý: Trước khi đi tới một quyết định kinh tế nào đó, xin cân nhắc kỹ với cái tâm - ở đây là trách nhiệm đối với đất nước, và với trí tuệ được huy động ở mức cao nhất. Tôi lấy ví dụ việc thành lập tập đoàn than (hình như còn bao gồm cả nhiều khoáng sản khác nữa). Có nhiều câu hỏi phải đặt ra: Hiện nay năng lượng là vấn đề chiến lược đau đầu đối với cả thế giới, than đối với chiến lược năng lượng của nước ta là gì? Chẳng lẽ là cứ phá môi trường thật nhiều để xuất khẩu than và nhập điện về dùng? Các quốc gia khác họ làm thế nào? Mỗi năm khai thác khoảng 30 chục triệu tấn than, có nghĩa là phải bóc rỡ khoảng hai trăm triệu tấn đất đá, xin hỏi đổ đi đâu? Phải hoàn trả lại môi trường như trước khi khai thác - đòi hỏi này đã được ghi vào luật -  thì ngành than hiện nay sự thực sẽ là lỗ hay lãi? Mỗi năm hàng triệu tấn than xuất lậu - thành lập tập đoàn than sẽ giảm bớt được hay làm trầm trọng thêm tình trạng này? Nên duy trì và phát triển Quảng Ninh xanh hay đẩy mạnh khai thác than để tạo ra một Quảng Ninh đen? Khai thác và xuất khẩu nhiều than hơn nữa thì đất nước giầu lên hay nghèo đi?.. Sẽ đi lên kinh tế tri thức với tập đoàn than? Tôi không rõ những câu hỏi như thế có được đặt ra không và được trả lời như thế nào trước khi đi tới quyết định thành lập tập đoàn than. Đây cũng là một dẫn chứng về những yếu kém của vấn đề thông tin cho dân và vấn đề thực hiện công khai minh bạch trong kinh tế, vấn đề thực hiện dân chủ trong ban hành những quyết định kinh tế lớn mang tầm quốc sách...  Trên tivi tôi chỉ được nghe giải thích: thành lập tập đoàn để có quả đấm thép, tập đoàn không phải là đối tượng quản lý của luật pháp.., thông tin như vậy người dân làm sao biết được mọi ngóc ngách của việc thành lập tập đoàn than? Hay là tôi đã nghỉ hưu nên không đủ thông tin? Xin nhắc lại chuyện cũ: Khi thành lập các tổng công ty 90 và các tổng công ty 91, lúc ấy cũng được lập luận là để tạo ra những “quả đấm thép”. Xin hỏi: Hiện nay có bao nhiêu tổng công ty 90 và tổng công ty 91 đã thực sự trở thành “quả đấm thép”? Có bao nhiêu trong số những tổng công ty này trong sạch, có hiệu quả,  miễn dịch được đối với những tham nhũng và bê bối lớn? Có bao nhiêu trong số những tổng công ty này bị những “quả đấm thép” của tệ nạn tham nhũng và những yếu kém khác nốc-ao hay no đòn - đến mức ngân sách nhà nước đang phải mang nợ lớn? Có bao nhiêu công ty con trong các tổng công ty này là “quốc doanh vỏ”?… Xin công bố công khai để rộng đường dư luận cho những việc có liên quan. Ngay cả vấn đề như cổ phần hóa đã thực hiện từ nhiều năm nay, nhưng có không ít cái sai - việc thực hiện cổ phần hóa khách sạn Phú Gia và khách sạn Dân Chủ ở Hà Nội có lẽ là những ví dụ điển hình cần phân tích mổ xẻ kỹ để rút kinh nghiệm. Nói chung hiện nay chúng ta còn đang tránh né cụm từ “tư nhân hóa” cho việc cổ phần hóa, và hình như việc tránh né này bị lạm dụng để che chắn cho không ít chuyện đau đầu trong tiến hành cổ phần hóa… Còn nhiều xí nghiệp quốc doanh lớn đáng cổ phần hóa lắm, nhưng nhà nước vẫn “ôm”. Tình trạng “bao cấp” dưới mọi dạng trực tiếp hoặc trá hình, vô hình hoặc hữu hình chưa xóa bỏ được hết đâu… Phải thừa nhận, không có giải pháp “mỳ ăn liền” nào cho những vấn đề khó này, có ở trong cuộc mới biết được (nếu để xảy ra những đổ vỡ trong cải cách kinh tế như ở nước Nga theo kiểu làm thất thoát nghiêm trọng tài sản, của cải và nhiều nguồn tài nguyên của quốc gia, người lao động thì bị bật ra khỏi xí nghiệp.., có lẽ nền kinh tế nước ta không chịu đựng nổi). Tuy nhiên cũng phải thẳng thắn thừa nhận “trì trệ” và “đặc quyền đặc lợi” càng làm cho những cái khó này khó thêm – ví dụ: chỉ riêng vấn đề xóa bỏ “cơ chế chủ quản”, đã được đề ra từ cuối những năm 1980, thế mà đến nay vẫn chưa thực hiện được – mà nguyên nhân chủ yếu thường là vì người chủ quản và khá nhiều kẻ bị chủ quản đều yêu mến cơ chế chủ quản! Trên thế giới có hàng ngàn, hàng ngàn ví dụ tốt xử lý vấn đề xí nghiệp thuộc sở hữu nhà nước, hoàn toàn có thể nghiên cứu để vận dụng có hiệu quả vào nước ta. Cho đến nay nước ta đã cử  hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng nghìn cán bộ, nhóm hay đoàn ra nước ngoài đi nghiên cứu vấn đề này rồi. Chỉ còn lại câu chuyện có quyết làm hay không thôi! Ví dụ 2: bàn về xây dựng Đảng: Thực hiện vai trò lãnh đạo của Đảng và phát huy vai trò của nhà nước pháp quyền như thế nào có lợi nhất cho sự nghiệp phát triển đất nước? Phải nhìn nhận rằng, hệ thống chính trị và hệ thống quản lý nhà nước được tổ chức và vận hành như hiện nay đang tạo ra những vùng “chồng lấn” hoặc những “khoảng trống” rất lý tưởng cho tha hóa, cho bất cập và cho mọi tệ nạn tham nhũng hoành hành… Bài báo nhỏ “Quyền gật và lắc của Quốc hội” (Tuổi trẻ ngày 05/01/2006) đủ phản ánh tình trạng này. Có không biết bao nhiêu sự việc Quốc hội được coi như một cơ quan thực hiện nghị quyết của Bộ Chính trị. Trong thực tế có không ít văn bản hay lời nói công khai trên báo chí: Thực hiện Nghị quyết Bộ Chính tri, Quốc hội đã… Theo Nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội đã… Sẽ còn nhiều "Bùi Tiến Dũng" nếu không ngăn chặn trước. Khi báo chí chất vấn bộ trưởng Đào Đình Bình tại sao lại bổ nhiệm và sử dụng người như Bùi Tiến Dũng vào chức vụ phụ trách PMU 18, trả lời: đấy là công việc của cấp ủy Đảng hữu trách! Báo chí hỏi đảng ủy tại chỗ vì sao lại để xảy ra chuyện này, trả lời: Bùi Tiến Dũng đã được nhắc nhở, nhưng không chịu nghe lời. Ông Đào Đình Bình không nói sai, đảng ủy tại chỗ không nói sai. Song cái nguy hiểm nằm ngay ở chỗ không nói sai này! Sự thực  đúng 100% như vậy! Sự thực này nói lên những bất hợp lý nằm trong tổ chức, cơ chế và sự vận hành của hệ thống. Sự thực này cắt nghĩa vì sao trước “Bùi Tiến Dũng” hiện tại, đã có không ít “Bùi Tiến Dũng” quá khứ, ví dụ liền kề là Lương Cao Khải... Cũng có nghĩa là nếu còn giữ nguyên hệ thống như thế này, lúc nào đó lại sẽ có những “Bùi Tiến Dũng” mới - nghĩa là sẽ không có khả năng ngăn chặn từ xa những “Bùi Tiến Dũng” mới. Phải nói cho đến nay bàn tay của cơ chế, của tổ chức - kể cả tổ chức cơ sở đảng - và của luật pháp, hầu như không chủ động ngăn chặn được những vụ bê bối, thường thì chỉ với tới được chúng khi chúng bị lộ.., đến nỗi trên báo chí có khi người ta đã phải dùng đến cách xưng hô “Thưa các đồng chí chưa bị lộ!..” Không hiếm chuyện đã “chạy” được chức vụ gì đó rồi thì sau khi nhậm chức phải làm mọi việc để hoàn vốn đã bỏ ra cho việc chạy ghế, rồi còn phải tính chuyện kiếm lãi nữa... Chuyện bí mật công khai này bí mật đến mức cho đến nay, hầu như chưa làm sao bắt được tận tay day tận trán lấy một trường hợp về tội chạy ghế!.. Tất cả những chuyện này giải thích vì sao Tổng bí thư hay Thủ tướng nhiều lần lên tiếng đòi chấm dứt ngay tình trạng “trên bảo dưới không nghe”, thế mà dưới vẫn không nghe! Cách chức một quan chức yếu kém nào đó – dù ở cấp hạng bét, là việc vô cùng khó khăn ở nước ta... Những “vùng chồng lấn” và những “khoảng trống” nằm trong hệ thống như thế là nguyên nhân chính vì sao cứ tha hồ chống, tha hồ diệt, song những bệnh hoạn này vẫn cứ tha hồ phát triển.  Phải đối mặt với mặt trời! Đúng đây là bài toán khó. Nguyên nhân chính là chưa dám vượt qua cái bóng của mình. Trong một thư phản hồi cho tôi, có lẽ là của một sinh viên, viết: Chọn hướng đi quay lưng lại với mặt trời thì làm sao vượt qua được cái bóng của mình! Ôi, thà bạn ấy xát muối vào ruột tôi còn hơn! Tuy nhiên, ngẫm nghĩ thêm, tôi càng tin là quay mặt về phía chân lý thì dứt khoát sẽ vượt qua được cái bóng của mình! Quả thực trong cuộc sống hiện nay có quá nhiều chuyện  “dùng dằng nửa ở nửa về” - nhân danh yêu cầu “Đảng phải lãnh đạo toàn diện”, nhân danh xây dựng “nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”, nhân danh vân vân… Những chuyện “nhân danh” như thế khiến tôi nghĩ: đang tồn tại cách hiểu rất sai lệch về sự lãnh đạo toàn diện của Đảng. Không hiếm trường hợp cụm từ “xã hội chủ nghĩa” gán cho nhà nước pháp quyền bị lợi dụng làm bình phong hay sự biện hộ cho những việc làm chẳng dính dáng đến, thậm chí là trái với thể chế của nhà nước pháp quyền sơ đẳng nhất. Nhân đây cũng xin nói rằng, dù là phát triển thị trường, dù là xây dựng nhà nước pháp quyền, dù là làm những việc gì khác nữa.., không thể cứ chua thêm cụm từ “định hướng xã hội chủ nghĩa” là mọi chuyện sẽ trở nên hoàn hảo! Không có chuyện này đâu. Sự chua thêm vào như thế không làm cho chế độ ta tốt đẹp lên, cũng chẳng nâng cao được năng lực và phẩm chất lãnh đạo của Đảng. Tôi không rõ có một đề tài khoa học nào đã được sản xuất ra - kể cả ở cấp quốc gia, nghĩa là chi phí tiền tỷ - có thể đảo ngược đựơc sự thật này không? Trong khi đó, cuộc sống không có sự chân không hay tĩnh tại, cái gì mất đi thì ngay lập tức sẽ có cái khác chiếm chỗ, cái gì không tốt lên thì ngay tức khắc cái xấu sẽ lấn át. Đấy là quy luật thép trong vận động của sự vật. Lại phải nhìn thẳng vào sự thật. Lời giải nằm trong tầm tay của Đảng! Kết luận cần rút ra không phải là xóa bỏ khái niệm “lãnh đạo toàn diện”. Đã là đảng lãnh đạo thì phải chịu trách nhiệm toàn diện, phải lãnh đạo toàn diện. Nhưng Đảng phải tạo ra cho mình phẩm chất và khả năng làm đúng, làm thật tốt chịu trách nhiệm toàn diện, lãnh đạo tốt toàn diện. Tuyệt đối không được biến tướng nhiệm vụ trọng đại này sang “nắm toàn diện”, cũng như đừng biến tướng nhiệm vụ của “đảng cầm quyền”* thành nắm mọi quyền lực! Hiến pháp hiện hành của nước ta không cho phép làm như thế. Điều lệ Đảng hiện hành cũng không cho phép làm như thế! Đây là sự nhầm lẫn chết người! Khắc phục những yếu kém còn tồn tại trong hệ thống phải bắt đầu từ khắc phục sự nhầm lẫn này. Nhưng xin nói ngay, chuyện này không dễ, vì nó đối kháng quyết liệt với ma lực của quyền lực và quyền lợi. Song cũng xin thưa trên thế giới có nhiều đảng cầm quyền ở những nước khác nhau, nhất là ở các nước phát triển, đã giải quyết tốt ở mức này mức khác bài toán khó nàyª*; nguyên nhân chính có lẽ là họ làm được cái việc chuyện nào đi chuyện ấy, ai làm đúng việc nấy, đảng là đảng thực sự, nhà nước là nhà nước thực sự, không thể vừa là đảng vừa là nhà nước, càng không thể đảng trong đảng, nhà nước trong nhà nước! Tất cả bắt buộc phải làm việc trong khuôn khổ của hiến pháp! Như thế rõ ràng là bài toán khó này có lời giải. Chẳng có một định luật hay quy luật nào bắt Đảng không được học hỏi các đảng cầm quyền trên thế giới cách giải bài toán khó này! Câu chuyện còn lại vẫn là cái tâm và trí tuệ cần phải có để tạo ra ý chí đi tới lời giải đúng. Đối vế chế độ chính trị có một đảng, thì còn phải xây dựng các đoàn thể quần chúng trở thành “người đại diện thực sự và có thẩm quyền” của các tầng lớp nhân dân khác nhau, có tiếng nói của chính mình đối với Đảng, đối với mọi công việc của đất nước, chứ không phải là biến họ thành “những cánh tay nối dài” của Đảng. Trong một vài năm gần đây đồng chí nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã có nhiều ý kiến nói khá rõ vấn đề này, rõ đến mức xin đừng coi nhiệm vụ xóa đói giảm nghèo và gìn giữ tình làng nghĩa xóm là nhiệm vụ chủ yếu của Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, mà phải làm cho MTTQVN trở thành một trong những cột trụ chính của hệ thống chính trị!.. Đồng chí đã phê phán thẳng thắn hiện tượng “đảng hóa” trong hệ thống chính trị và trong hệ thống quản lý nhà nước… Thiết nghĩ đấy là những ý kiến xác đáng, chứa đựng lời giải mà chúng ta đang tìm kiếm. Lời giải thực ra đã phần lớn đã nằm trong tầm tay của Đảng: Hiến pháp, Điều lệ Đảng và nhiều bộ Luật hiện hành khác của Nhà nước! Phải học tập lại, làm lại cho đúng và tiếp thục hoàn thiện toàn bộ thể chế hiện có của đất nước. Hệ thống pháp luật hiện hành của nước ta chưa thể nói là hoàn chỉnh, nhưng khá đầy đủ, cái khó nằm ở chỗ việc thực thi pháp luật nhiều khi bóp méo hoặc vô hiệu hóa pháp luật hoặc các thể chế tốt. Bàn về sự thay đổi hay chuyển hóa của hệ thống, không thể bỏ qua vấn đề vai trò cá nhân của con người trong hệ thống - ở mọi cấp, mọi thang bậc trong hệ thống. Bên trên tôi đã nói đôi lời về sự bạc nhược của mỗi cá nhân. Tới đây xin nhấn mạnh từng cá nhân trong hệ thống quyết tâm đổi mới, không có lý do gì không thực hiện được đổi mới. Người đảng viên lại càng phải như vậy. Vai trò cá nhân của đồng chí Tổng bí thư Trường Chinh đối với Đại hội VI là một tấm gương sáng cho toàn Đảng noi theo. Nếu từng cá nhân trong hệ thống không có cái tâm và trí tuệ tạo ra ý chí đổi mới, thì đành phải để cho cuộc sống dạy dỗ, chăm sóc thôi - với sự trả giá của tất cả, trước hết là dân! Chỗ đang đứng ở thời điểm hiện nay của cải cách hệ thống không phải là vạch xuất phát của con số “không”. Sự thật là đất nước ta đã đi được một đoạn đường có ý nghĩa quyết định trong cải cách hệ thống. Đòi hỏi quan trọng hơn nhiều là phải ý thức đúng các mặt tốt hoặc xấu trong những việc đã làm, và xin đừng lúc nào quên càng những bước về sau càng khó, càng đòi hỏi nhiều phẩm chất và trí tuệ – nhưng phải đi tiếp, chứ không thể quay ngang hoặc quay lùi! Đảng nhất thiết phải đi đầu trong việc Sống và làm việc theo pháp luật! Vậy là bài toán khó nhất này là về Đảng hiển nhiên có lời giải. Ắt những vấn đề khó khác cũng phải có lời giải. Bài 3: Người tài bị đố kỵ và không được trọng dụng Người tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí suy thường báo hiệu thời mạt vận sắp đến. Sự "cố thủ" của một số người sẽ triệt tiêu cơ hội cho những người tài - với nghĩa là cả đức và tài - được thể hiện mình trên cương vị chèo lái con thuyền quốc gia. Ông Nguyễn Trung: "Hướng đi của con tầu Đảng ta bây giờ có thêm được cái la bàn của công cuộc đổi mới". "Đổ tội cho hệ thống, hay trước hết hãy quy lỗi cho chính mình? Suy nghĩ của tôi là đi tìm căn nguyên ở cả hệ thống và con người". Tác giả Nguyễn Trung, với những tâm huyết đáng trân trọng của mình tiếp tục đưa ra những ý kiến đóng góp cho Đại hội Đảng X. Lỗ thủng nhỏ có thể làm đắm tàu lớn Tác giả viết: Để có đầu có đuôi, tôi xin kể lại một chuyện cũ. Cách đây nhiều năm, khi Thủ tướng Nhật lần đầu tiên đi thăm chính thức nước ta, trong diễn văn đáp từ tại tiệc chiêu đãi, ông ta nói đại ý: Trong Quốc tử giám có bia ghi rằng người tài là nguyên khí của quốc gia, xin chúc Việt Nam giữ được nguyên khí ấy! Lúc ấy tôi thực sự rùng mình, hỏi đồng nghiệp, hỏi cấp trên: Thủ tướng Nhật khen chúng ta, hay Thủ tướng Nhật nhắc nhở chúng ta? Tôi liên tưởng đến nhiều điều khoản trong Bộ Luật Hồng Đức quy định trừng phạt nghiêm khắc những tội như cờ bạc, đánh cờ tướng ăn tiền, làm văn bằng giả.., địa phương nào có người tài mà giấu vua thì quan phụ trách sẽ bị trị tội… Hàng chục năm đã trôi qua, nhưng lời ông Thủ tướng Nhật vẫn canh cánh trong lòng tôi: Nếu đấy là lời nhắc nhở thì trời đất ơi, nguy hiểm quá! Lịch sử nước ta cuối thời các triều Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê, Nguyễn… đã từng dạy: nguyên khí suy thường báo hiêụ thời mạt vận sắp đến… Và một lỗ thủng nhỏ có thể làm đắm cả con tầu đấy! Nhiều lúc, tôi có cảm nghĩ chúng ta, những người đảng viên, nói rộng ra nữa là Đảng ta, hình như rất quan tâm đến nắm chắc lấy con tầu, làm mọi việc để giữ lấy con tầu, nhưng lại chưa làm được như thế trong việc giữ gìn hướng đi của con tầu, lại càng chưa làm được như thế trong việc chăm lo xử lý những lỗ hà lỗ hổng bám vào con tầu! Về hướng đi của con tầu Đảng ta bây giờ có thêm được cái la bàn của công cuộc đổi mới. Câu chuyện bây giờ tùy thuộc vào bản lĩnh thao lược sử dụng la bàn – lại trước hết là vấn đề người tài với ý nghĩa là nguyên khí của quốc gia – người tài hay những người tài ở đây với nghĩa là cả đức và tài trên cương vị chèo lái con thuyền quốc gia. Sự "cố thủ" và những căn bệnh độc hại Còn về con tầu? Đảng ta đang rất quan tâm giữ lấy con tầu, còn đảng viên rất quan tâm giữ chặt lấy vị trí của mình trên con tầu. Nhưng sự "cố thủ" đó vẫn là chưa đủ - vì như đã nói ở trên: quan trọng không kém là còn phải giữ cho con tầu đi đúng hướng, giữ cho con tầu sạch mọi vết bám của các con hà con hổng! Quan trọng hơn nữa là còn phải giữ cho con tầu chiến thắng mọi phong ba bão táp trên đại dương!.. Sự "cố thủ" rõ nhất nằm trong cố thủ về ý thức hệ và trong tha hóa, nói cho đến cùng và thực chất thì vẫn chỉ là nằm trong tha hóa mà thôi! Rõ ràng đây vừa là chuyện của hệ thống, vừa là chuyện của từng con người. Xin bàn thêm sự cố thủ này trong vấn đề sử dụng người tài. Nếu phải nói vấn đề này trong một câu, thì đó là: Sự cố thủ trong quyền lực vừa là nguyên nhân, vừa là hệ quả của sự cố thủ trong vấn đề phát triển và trọng dụng nhân tài, căn bệnh điển hình là bệnh cơ cấu, bệnh đảng hóa… Bệnh cơ cấu, bệnh đảng hóa đang là những nguyên nhân chính làm nảy sinh những “văn hóa” độc hại đối với chuẩn mực và các thang giá trị trong xã hội. Bệnh bằng thật học giả, bệnh chạy ghế, bệnh quan hệ, bệnh chạy tội, bệnh phô trương hình thức, bệnh nói dối … có nguyên nhân sâu xa từ bệnh cơ cấu và bệnh đảng hóa.  Trong cơ chế thị trường, lại sinh trưởng trong các vùng chống lấn, trong các khoảng trống của hệ thống chính trị và hệ thống quản lý nhà nước, virus của những bệnh hoạn này đang làm cho xã hội xuống cấp nguy hiểm trên những phương diện nhất định. Chung cuộc, các loại bệnh này đang có nguy cơ sản sinh ra một thứ văn hóa đi ngược với văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, đang có nguy cơ lấn át những nỗ lực của Đảng ta trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc - điều này cũng có nghĩa là hủy hoại môi trường phát huy người tài, bởi lẽ cái nhược điểm cơ bản của người tài là không tồn tại và không phát huy được trong môi trường thiếu văn hóa. Xin nói thêm một câu nữa: Nếu để cho những kẻ làm giầu bất chính câu kết với sự tha hóa trong hệ thống quyền lực tiếp tục lũng đoạn xã hội  theo “văn hóa” riêng của họ, thì mọi người tài đức chân chính và mọi thang giá trị xã hội đều có nguy cơ bị lộn ngược. Kẻ thù núp ngay sau bóng của chúng ta! Tôi muốn nói thẳng thắn thế này: Chế độ chính trị nước ta không đố kỵ với người tài, hoàn toàn có thể là đất dụng võ của người tài, nhân dân ta luôn có truyền thống tôn vinh người tài. Chỉ xin nhớ lại thời Cách Mạng Tháng Tám, bao nhiêu người tài đã theo tiếng gọi của Bác Hồ, của đất nước đứng ra giúp nước, rồi đến vai trò của những người tài trong hai cuộc kháng chiến, những người tài trong 20 năm đổi mới vừa qua!.. Nhân đây cũng phải thẳng thắn nhìn nhận: Cơ chế tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách chỉ có 50/50 cái hay, và có cả 50/50 cái dở. Cái dở lớn nhất là tập thể có quyền quyết nhưng không bao giờ phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Cái dở lớn không kém là đôi khi chỉ có một ý kiến đơn lẻ trong tập thể bàn ngang, thế là ý kiến sáng suốt của đa số đành gác lại, chờ đợi hay bỏ xó - việc gia nhập ASEAN chậm, việc ký kết FTA Việt - Mỹ chậm, việc vào WTO chậm được báo chí nêu lên có những nguyên nhân như vậy!.. Một ví dụ, trong nghiên cứu, có những ý kiến bàn bạc rất xác đáng về sự cần thiết phải xây dựng nhà nước pháp quyền đích thực, phải phát triển xã hội dân sự để làm nền tảng vững chắc cho hội nhập quốc tế… Nhưng có một ý kiến bàn ngang, thế là các ý kiến đúng tạm thời bị ngáng lại. Nếu các ý kiến đúng này sẽ bị xếp xó thì sao?..  Đây là những câu chuyện khó, liên quan mật thiết đến vấn đề nhân tài, đến vấn đề thông tin, đến vấn đề công khai minh bạch trong toàn xã hội, đến thể chế hóa bằng Hiến pháp và luật pháp vai trò, chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm pháp lý của từng cá nhân cũng như của từng cơ quan trong bộ máy của hệ thống… Trong một hội thảo khoa học, một cán bộ cao cấp trình bày: Đưa vấn đề đảng viên được phép làm kinh tế tư nhân vào Báo cáo chính trị của Đại hội X còn nhiều khó khăn lắm, một số cụ đảng viên lão thành đã viết thư lên Bộ Chính trị không đồng tình với chính sách mới này. Cuộc sống có những cụ lão thành cách mạng chân thành nghĩ như vậy – đây là điều hoàn toàn có thể hiểu được, phải kiên trì lý giải… Nhưng đồng thời cũng phải nhận rằng lâu nay cứ thông tin tuyên truyền một chiều mãi thì việc phải trả giá cho những chuyện như thế này là không tránh khỏi – một thể loại của câu chuyện “gạy ông đập lưng ông!” hoặc “gieo gì gặt nấy!” Sâu chuỗi trong một mối liên quan hữu cơ kinh tế – văn hóa – chính trị - xã hội, sẽ thấy mọi điều cần phải thấy, sẽ phải tự rút ra những kết luận cần rút ra. Sâu chuỗi lại như thế, có lẽ sẽ thấy “hiểm họa đen” có khả năng như thế nào trong lũng đoạn cuộc sống đất nước trên mọi phương diện. Ai có thể vô cảm, ai có thể không đau lòng? Sâu chuỗi lại như thế, tôi chắc sẽ thấy rõ kẻ thù chủ yếu của Đảng ta, của dân tộc ta ở đâu. Nói thêm về hệ thống giáo dục, đào tạo con người xã hội chủ nghĩa để xây dựng chủ nghĩa xã hội: Cho đến nay chúng ta mới dành mọi quan tâm lo lắng cho cải cách hệ thống giáo dục các cấp, các loại hình. Thiết nghĩ chúng ta cũng nên dành sự quan tâm như thế hoặc hơn thế  cho hệ thống giáo dục, đào tạo của các trường Đảng, bởi lẽ ai cũng biết vai trò hệ thống các trường Đảng quan trọng như thế nào trong hệ thống chính trị của nước ta. Tôi không phải là người nghiên cứu các vấn đề lý luận, song những gì lúc này lúc khác tôi lỗ mỗ đọc được trên sách báo nước ngoài, tôi nảy ra kiến nghị: Xin hãy đem giáo trình giảng dạy ở các cấp trong hệ thống các trường Đảng đối chiếu với cuộc sống, so sánh với những đòi hỏi, những vấn đề, những thách thức cuộc sống và sự nghiệp phát triển của đất nước đang đặt ra! Để dẫn chứng, tôi đã nêu suy nghĩ của tôi về việc học tập tư tưởng Hồ Chí Minh, với nhận xét: học tập như thế là học không đúng hoặc hoặc học sai, hiểu sai, làm sai tư tưởng Hồ Chí Minh! Còn nói về học tập học thuyết Marx (nói theo ngôn ngữ chính thống của trường Đảng thì phải nói là học tập chủ nghĩa Marx – Lénine) thì xin Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh hãy so sánh các sách, các giáo trình của Học viện viết ra với những công trình nghiên cứu trên thế giới từ hơn một nửa thế kỷ nay, để biết học thuyết Marx được khai thác, được phát triển thêm như thế nào – tôi xin miễn bàn đến những công trình nghiên cứu chỉ nhằm chằm chằm vào mục đích duy nhất là phản bác và chống lại học thuyết Marx. Hầu như không có học thuyết nào trên thế giới đứng im một chỗ cả. Tất cả đều ở trong trạng thái: có cái phát triển lên, có cái phải thay đổi, có cái bị tiêu vong… Ví dụ như trong thế giới macro của không gian vũ trụ thì những quan điểm của Einstein đã vượt qua Newton, mặc dù các định luật Newton vẫn đúng ở phạm vi thế giới thông thường. Trong sự phát triển ngày nay của kinh tế tri thức, trong thế giới của công nghệ thông tin, trong thế giới của quá trình toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, thế giới thuộc mọi chiều cạnh khác nhau đang tương tác vô cùng phức tạp với nhau, đang đặt ra cho nhận thức và tư duy của con người nhiều vấn đề trước đây chúng ta chưa biết đến.  Học thuyết Neo-Darwin đã vượt qua học thuyết Darwin ở chỗ khám phá ra những khả năng mới của thích nghi (adaptation), đào thải và phát triển thông qua sự vận động muôn hình muôn dạng của khả năng thích nghi, khả năng hợp trội… Có hiểu những phê phán của Trần Đức Thảo về hiện tượng thông tục hóa học thuyết Marx (nghĩa là hiểu học thuyết Marx một cách thô thiển và phiến diện), có hiểu những quan điểm khác với Marx hay chống Marx của Jean-Paul Sartre thì mới hiểu rõ thêm học thuyết Marx… Tư duy triết học trên thế giới - dù là đang rất lạc hậu so với cuộc sống đang diễn ra, nhưng hình như cũng đã tiến rất xa so với những gì chúng ta đã viết lên được trong các giáo trình và sách giáo khoa ở các trường Đảng. Trong kinh tế, hiển nhiên kinh tế tri thức - dù mới ở giai đoạn phát triển ban đầu như hiện nay - đã đảo lộn không ít quan niệm kinh điển, quy luật kinh điển, ví dụ như quy luật tỷ lệ lãi cận biên giảm dần đang bị thay thế bới quy luật tỷ lệ lãi cận biên tăng lên, tri thức là nguồn tài nguyên càng sử dụng càng không bị mất đi mà lại được gia tăng thêm, bên cạnh trò chơi “zero sum game” còn xuất hiện “win – win game”… Quản lý kinh tế, quản lý xã hội thời kinh tế tri thức và thời hội nhập toàn cầu hoàn toàn khác so với các thời trước… Có rất nhiều ví dụ như thế. Làm thế nào khắc phục bệnh “đảng hóa” để nâng cao khả lãnh đạo của Đảng với tư cách là đội tiền phong chiến đấu của dân tộc trong sự nghiệp chấn hưng đất nước, để cải cách và hoàn thiện hệ thống chính trị và hệ thống quản lý nhà nước cho mục đích xây dựng và bảo vệ tổ quốc và hội nhập quốc tế thắng lợi? Làm thế nào cung cấp cho hệ thống chính trị và hệ thống quản lý nhà nước những cán bộ đảng viên ưu tú có phẩm chất và năng lực xứng đáng với những đòi hỏi của nhiệm vụ mới, làm thế nào để nâng cao hơn nữa chủ nghĩa yêu nước và đại đoàn kết dân tộc để nắm bắt lấy thời cơ ngàn năm có một đang đến với đất nước… Tất cả những nhiệm vụ nặng nề này đặt lên vai hệ thống trường Đảng, trước hết là Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh… Vì những lẽ như vậy, hệ thống trường Đảng đang đứng trước trách nhiệm rất lớn đối với đất nước, nhất thiết phải đổi mới. Kết thúc điểm này tôi chỉ xin nói một câu: Tự do của mỗi người là điều kiện tự do của mọi người! Xin mỗi người cộng sản hãy khai thác những thành quả mới của văn minh nhân loại, để trung thành tuyệt đối, để xả thân hết mình, làm cho lý tưởng này của Marx dẫn dắt cuộc sống của chúng ta. Kết thúc phần trình bày suy nghĩ của mình, tôi xin thưa: Vì muốn Đảng và dân tộc ta nắm bắt lấy thời cơ vàng, tôi đã cố gắng vượt qua cái bóng của chính mình, mạnh dạn nói lên những yếu kém của Đảng, của đất nước liên quan đến vấn đề người tài ở mọi chiều cạnh, để tất cả cùng nhau làm mọi việc quyết không cho vuột mất thời cơ vàng!

Bài 4: "Làm gì để nâng năng lực lãnh đạo của Đảng?"

Một trong những thành quả quan trọng của 20 năm đổi mới là đã đạt được một bước tiến lớn trên con đường dân chủ hóa toàn bộ đời sống của đất nước - nguyên nhân hàng đầu của mọi thành tựu đã dành được. Tự do dân chủ hiển nhiên là động lực, là mục đích của phát triển, là khát vọng của từng con người muốn và biết làm người. Thiết nghĩ trình bày như thế những suy nghĩ của tôi về tự do dân chủ là tạm đủ trong khuôn khổ bài viết này.

Tôi xin đi thẳng vào một số ý kiến phản hồi cho rằng Chế độ chính trị một đảng đối lập với dân chủ, muốn thực hiện dân chủ nhất thiết phải chấp nhận đa nguyên. Tôi nghĩ rằng đa nguyên với nghĩa đúng đắn của nó là một điều kiện không thể thiếu được của thực hiện và phát huy dân chủ. Tôi cũng thừa nhận nếu không có hệ thống đa nguyên, việc chống tha hóa trong hệ thống chính trị và trong toàn bộ đời sống của đất nước có những khó khăn hoàn toàn khác và không thuận lợi như ở các nước có chế độ chính trị đa nguyên. Đồng chí đảng viên Trần Xuân Bách vừa mới mất, lúc sinh thời còn đặt dân chủ ở tầm cao hơn nhiều: “Dân chủ không phải là ban ơn, không phải là mở rộng dân chủ hay dân chủ mở rộng… Dân chủ là quyền của dân, với tư cách là người làm nên lịch sử, không phải là ban phát - do tấm lòng của người lãnh đạo này hay người lãnh đạo kia. Thực chất của dân chủ là khơi thông trí tuệ của toàn dân tộc và đưa đất nước đi lên kịp thời đại…”. Còn để hiểu kỹ hơn nữa thế nào là dân chủ, phải quay lại học người thầy vĩ đại của chúng ta là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong Tuyên Ngôn Độc Lập, trong Hiến pháp 1946, trong Di chúc, trong nhiều trước tác khác của Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn có một câu nói vô cùng đơn giản: “Dân chủ có nghĩa là để cho người dân được mở mồm ra nói!”. Bây giờ tôi xin hỏi thẳng những bạn muốn áp dụng chế độ đa nguyên vào nước ta: Bằng cách nào? Tôn trọng tự do ý kiến của mọi người, tôi đề nghị mọi người cứ suy nghĩ, nhất là suy nghĩ về khả năng thực thi tối ưu, với mục đích đạt kết quả tối ưu cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Suy nghĩ và kiến nghị thẳng thắn với Quốc hội hay với Đảng - tùy sự lựa chọn của các bạn. Tôi đã nói và xin nhắc lại rõ ràng: đa nguyên đa đảng để dẫn tới “da cam da quýt” với biết bao nhiêu hỗn loạn, làm đổ vỡ nền kinh tế, đẩy đất nước vào thảm họa như đã từng xảy ra ở một số nước, thì công dân đảng viên Nguyễn Trung dứt khoát chống lại! Tôi xin hỏi thêm: Trong hiện trạng và trình độ phát triển mọi mặt của nước ta ở nấc thang hiện nay, có gì bảo đảm chắc chắn thực hiện ngay đa nguyên sẽ  không dẫn tới kịch bản đầy mùi máu và nước mắt như vừa giả định bên trên? Không dẫn tới các mafia “năm Cam”, “sáu Cam ”… vô cùng tệ hại? Xin suy nghĩ và tìm những câu trả lời nghiêm túc.  Gần đây đồng chí Vũ Mão nêu kiến nghị lập Toà án Hiến pháp, Quốc hội nên có một số ghế cho người Việt ở nước ngoài… Tôi trân trọng những suy nghĩ này và mong đồng chí Vũ Mão nói rõ thêm: kiến nghị này khả thi đến đâu trong chế độ như ở nước ta, trong mối quan hệ giữa Đảng và Hiến pháp, giữa Đảng và Quốc hội như hiện nay, làm thế nào để thực thi có thực chất kiến nghị này, có thực chất đúng với danh chính ngôn thuận… Làm sao thực hiện được những ý kiến tốt này nếu không bắt đầu từ thay đổi phương thức lãnh đạo của Đảng?  Tôi thừa nhận nhiều nước trên thế giới có những ví dụ rất tốt, rất đáng tham khảo; tôi cũng thú nhận bản thân mình đang rất lúng túng: biết được như thế mà chưa biết nên kiến nghị với Đảng lựa chọn giải pháp thực hiện nào khả thi nhất trong những điều kiện hiện nay của nước ta… Nhưng dứt khoát tôi tin có giải pháp, dù còn đang phải đi tìm, bắt đầu từ tìm cách đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Còn những ai muốn nói chuyện chính trị salon (cũng có thể tạm gọi là nói chuyện chính trị lúc trà dư tửu hậu), tôi xin lỗi thực tình là không có thời giờ tiếp chuyện họ. Trong những ý kiến phản hồi từ phía bạn bè thân thiết của tôi, có câu hỏi: Đảng lấy dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh làm mục tiêu, điều này sớm muộn tất yếu sẽ dẫn tới đa nguyên! Không thừa nhận tất yếu này có nghĩa là “Đảng nói dzạy mà không phải dzạy!” Tôi cho đây là suy nghĩ nghiêm túc. Xin tất cả suy nghĩ về ý kiến nghiêm túc này. Tôi xin nói suy nghĩ của mình: Cuộc sống xã hội là đa nguyên, nền kinh tế đa thành phần là đa nguyên, đất nước Đảng đang lãnh đạo là đa nguyên, chỉ có hệ thống chính trị là một Đảng. Khỏi phải nói dài dòng về các yếu tố lịch sử, chính trị, kinh tế, văn hóa thiết lập nên vị thế lãnh đạo một đảng của Đảng CSVN trong hệ thống chính trị nước ta hiện nay.  Dù là hệ thống chính trị chỉ có một đảng, yếu tố bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng không phải là bảo hộ vị thế độc quyền của nó, mà trước hết và duy nhất là nâng cao phẩm chất và năng lực lãnh đạo của nó. Không có phẩm chất và năng lực ngày một nâng cao này, thì dù có độc quyền tới mức chuyên quyền độc đoán như thế nào chăng nữa, số phận diệt vong của nó đã được cài đặt sẵn như một lẽ tất yếu ngay trong cái chuyên quyền độc đoán này. Nguy cơ nằm trong sự cài đặt này, chứ không phải trong nguy cơ đa nguyên. Chăm lo bảo vệ và nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng duy nhất chỉ có nghĩa là thường xuyên chăm lo nâng cao phẩm chất và năng lực lãnh đạo của Đảng sao cho luôn luôn theo kịp với đòi hỏi của nhiệm vụ mà dân tộc đặt lên vai nó. Có phẩm chất tiền phong chiến đấu này nổi trội nhất trong hệ thống chính trị và trong toàn bộ hệ thống xã hội, thì tự do dân chủ có phát triển được đến đâu chăng nữa, Đảng vẫn giữ được vai trò lãnh đạo, dù sự phát triển này có dẫn tới đa nguyên chăng nữa - Đảng vẫn giữ được vai trò lãnh đạo. Lý lẽ còn lại chỉ đơn giản là: Một đảng mà tha hóa thì cũng mất, đa đảng mà ưu việt nổi trội thì luôn giành được vị trí lãnh đạo (Cách Mạng Tháng Tám đã cho những bài học vô cùng quý báu cho vấn đề này), mà đa nguyên thì trước sau sẽ là kết quả tất yếu của dân chủ và đến một mức nào đó là đòi hỏi không thể thiếu được của phát triển.  Như vậy, sự lựa chọn tối ưu duy nhất cho Đảng ta là chăm lo nâng cao các phẩm chất ưu việt của mình, lấy dân chủ và phát triển để thường xuyên nâng cao hơn nữa phẩm chất ưu việt của mình.  Nói một cách khác, ngay từ bây giờ Đảng ta đã phải chủ động chăm lo nâng cao phẩm chất và năng lực lãnh đạo của mình thuận với dân chủ và phát triển, tới một lúc nào đó khi ở đất nước ta xuất hiện một hệ thống chính trị đa nguyên như một lẽ tất yếu, thì đấy sẽ phải là đa nguyên do những thành quả của dân chủ và phát triển đem lại, chứ không phải là thứ đa nguyên ra đời tự phát và hỗn loạn theo các màu sắc “da cam, da quýt”. Ngay từ bây giờ người cộng sản Việt Nam cần nhận thức rõ sự phát triển mang tính quy luật này và trau dồi cho mình bản lĩnh ứng xử cách mạng nhất. Lại vướng vấn đề “độc lập dân tộc phải gắn với chủ nghĩa xã hội”. Lại vướng vấn đề: Như thế là ta bỏ con đường XHCN mà đi theo con đường xã hội dân chủ. Vướng nhiều thứ khác lắm. Song cái vướng lớn nhất là vượt qua chính bản thân mình để trung thành với lý tưởng phụng sự nhân dân, phụng sự tổ quốc, để lý làm cho tưởng cao cả của Marx dẫn dắt cuộc sống của đất nước, để Đảng trở thành đội tiền phong chiến đấu của dân tộc có đủ phẩm chất và khả năng thu phục lòng người cho sự nghiệp chấn hưng đất nước. Trách nhiệm được ghi bằng xương máu bao nhiêu thế hệ đã ngã xuống đặt lên vai Đảng ta là phải tránh bằng được cho đất nước cảnh rơi vào hỗn loạn của đa nguyên tự phát các màu sắc “da cam da quýt”.  Trách nhiệm được ghi bằng xương máu bao nhiêu thế hệ đã ngã xuống đặt lên vai Đảng ta là tạo ra điều kiện nhân hòa tốt nhất để đất nước ta làm nên tất cả trong thế giới ngày nay.  Trách nhiệm được ghi bằng xương máu của bao nhiêu thế hệ đã ngã xuống đặt lên vai Đảng ta là phải đem lại cho đất nước một đa nguyên của dân chủ và phát triển với tính cách là thành quả của sự nghiệp xây dựng dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh. Thay cho lời kết: Sự công khai minh bạch Tôi muốn làm một vài con số thống kê các ý kiến phản hồi các loại, để xem tỷ lệ ý kiến thuận/ngược về bài viết Thời cơ vàng của Đảng ta như thế nào, nhưng thất bại, đơn giản là ngay trong các mail tán thành nhiệt liệt nhất cũng nêu đôi điều trăn trở, lo lắng. Tôi chỉ có thể đưa ra một nhận xét chung nhất: Hầu hết các ý kiến phản hồi đều nặng lòng với đất nước, kể cả những ý kiến ngược. Nhất định sẽ có chuyện cố ý bới lông tìm vết, cố ý khoét sâu vào các yếu kém tôi đã nêu trong 4 cụm câu hỏi trên, để bôi đen bôi nhọ, chọc ngoáy, để phục vụ cho những ý đồ chọc ngoáy. Tôi nghĩ rằng mình đủ từng trải để thấy trước được điều này. Nhưng thực tình tôi không xúc động đối với những việc chọc ngoáy như vậy, vì đấy là công việc và chuyện cơm bữa của những người làm nghề chọc ngoáy. Tôi còn nghĩ rằng truyền thống cách mạng của Đảng ta dù vinh quang đến thế nào chăng nữa, cũng không thể mài lịch sử ra mà sống. Để làm được chức năng là đội ngũ tiền phong chiến đấu của dân tộc trong sự nghiệp chấn hưng đất nước, Đảng ta còn phải trang trải những gì cần trang trải trong quá khứ để giữ lấy lòng tin của tương lai. Tôi nghĩ công việc của chúng ta không phải là xúc động trước cái việc chọc ngoáy này.  Chúng ta chẳng có gì phải bận tâm đến sự chọc ngoáy này. Công việc đích thực chúng ta phải làm là chiến thắng sự ươn hèn của chính mình để làm được việc lớn: Xây dựng nước Việt Nam độc lập, thống nhất, dân chủ và giàu mạnh trong thế giới ngày nay.

• Nguyễn Trung (Tổ nghiên cứu Kinh tế đối ngoại của Thủ tướng Chính phủ, nguyên Đại sứ VN tại Thái Lan, Australia)