(VietNamNet) - Tiểu thuyết Đất nước đứng lên của nhà văn Nguyên Ngọc đã được chuyển thành phim cách đây chục năm, và giờ đây lại được chuyển thành nhạc kịch cùng tên và đang ở trên sàn tập hơn 3 tháng nay.
Từ Tiểu thuyết đến Nhạc kịch
 |
|
Các nghệ sĩ trên sàn tập vở Đất nước đứng lên |
Khi chúng tôi đến Nhà hát Quân đội (Mai Dịch – Hà Nội) thì 120 diễn viên đang là sinh viên trường Cao đẳng Nghệ Thuật Quân Đội đã bắt đầu buổi tập quan trọng từ đầu đến cuối vở nhạc kịch ĐNĐL dưới sự chỉ huy của nhạc sĩ An Thuyên, người đã đầu tư trọn một năm để viết nên vở nhạc kịch này. Nhạc sĩ An Thuyên cho biết, thì đây là một đề tài anh tâm đắc từ lâu.
Đã nhiều lần anh muốn chuyển tiểu thuyết thành tác phẩm âm nhạc thanh xướng kịch hoặc opera, nhưng thấy nó đồ sộ quá, sợ không kham nổi. Sau nhiều năm trăn trở và chọn lựa, cuối cùng anh quyết định chuyển tiểu thuyết thành kịch bản cho nhạc kịch. Đây là một lựa chọn táo bạo, bởi thể loại nhạc kịch (opera) là một thể loại đòi hỏi khả năng tổng hợp lớn trong nghệ thuật âm nhạc, mà ở nước ta ít người dám chạm tới.
Số vở nhạc kịch của ta nửa thế kỷ qua chỉ đếm trên một bàn tay với Cô Sao (1965) và Người tạc tượng (1971) của Đỗ Nhuận, Bên bờ Krôngpa của Nhật Lai... Và giờ đây là nhạc kịch của An Thuyên? Không như những nhạc sĩ bậc thầy được đào tạo cẩn thận ở nước ngoài, nên An Thuyên chọn cho mình một cách làm khác: huy động khả năng của đồng nghiệp thân thiết và tâm đắc. An Thuyên viết toàn bộ phần thanh nhạc với 30 ca khúc hợp xướng, aria, dio, tốp ca, v.v... theo kịch bản của mình, rồi cùng với 3 nhạc sĩ khác soạn cho dàn nhạc. (Xưa nay, các nhạc sĩ viết opera đều tự làm lấy toàn bộ âm nhạc).
Nhạc sĩ Đức Trịnh soạn phần nhạc cho hợp xướng, nhạc sĩ Xuân Thủy soạn phần nhạc cho các aria và dio, nhạc sĩ Xuân Phưng soạn phần nhạc cho các bài tốp ca, rồi tất c được “nối” lại bởi Đức Trịnh. Phải nói đây là một cuộc “chắp nối” ngoạn mục, 4 người như một, bởi họ vốn là thầy trò của nhau.
5000 đồng cho một buổi tập nhạc kịch
Sau khi tác phẩm đã hoàn thành phần lời ca và âm nhạc, An Thuyên quyết định chọn chính thầy trò trường CĐNTQĐ của mình để thể hiện, coi như một cuộc tổng học hành chưa từng có. Hiệu trưởng An Thuyên trực tiếp làm đạo diễn, chủ nhiệm khoa Đức Trịnh chỉ huy và đạo diễn phần âm nhạc, Kiều Lê, Thanh Tâm biên đạo múa, Tất Ngọc, Nguyễn Hi thiết kế mỹ thuật, và 120 sinh viên làm diễn viên. Một điều đặc biệt là trong 120 diễn viên thì gần 100 người là dân Tây Nguyên đang theo học ở trường.
 |
| Các nghệ sĩ trên sàn tập vở Đất nước đứng lên. |
Những nhân vật chính đều do dân Tây Nguyên sắm vai: Agri trong vai anh Núp, Y Thanh Nhị trong vai Mai Liêu (vợ anh Núp), Mai Trang trong vai Mẹ anh Núp, Kso Dực trong vai già làng, v.v... Sàn tập được Nhà Hát Quân Đội “cho mượn” từ tháng 4 đến nay, và sẽ còn “cho mượn” tiếp cho đến khi công diễn. Kinh phí cho vở nhạc kịch này lại vô cùng eo hẹp. Theo anh Bỉnh cục trưởng Cục Tư tưởng Văn hóa quân đội cho biết thì quân đội chỉ có thể chi tối đa 200 triệu đồng, chỉ đủ sắm 60 bộ áo váy trang phục dân tộc Tây Nguyên, trong khi phi sắm 60 bộ trang phục nữa cho lính Pháp, bộ đội và dân làng, và các loại đạo cụ cồng chiêng, giáo mác cùng với trang trí sân khấu.
Vậy là thầy trò phi tìm cách “tháo gỡ” để vở diễn có thể ra mắt công chúng đúng hẹn. Gần 100 buổi tập đã trôi qua, mỗi diễn viên được bồi dưỡng 5 nghìn đồng/ buổi, số tiền không đủ ăn một bát phở. Nhưng đã quen với đời sống sinh viên kham khổ, thầy trò trường CĐNTQĐ đã vượt qua nhiều khó khăn với lòng say mê nghệ thuật cháy bỏng, tất c vì một vở diễn tốt đẹp mà lâu nay họ hằng hy vọng, vì họ cùng chung một mái trường thân yêu, họ là người nhà của nhau.
Hứa hẹn một vở diễn bi hùng và hoành tráng
Nhạc kịch ĐNĐL chia làm 6 cảnh: Đạn bom và câu hỏi lớn; Nương rẫy thân yêu; Bắn Pháp chảy máu; Cơn đói và niềm tin; Luồng gió mới; Chiến đấu và chiến thắng, và Vĩ thanh kết thúc.
Toàn bộ tác phẩm được khai thác chất liệu âm nhạc dân gian Tây Nguyên, và các chủ đề được phát triển khá chặt chẽ và sáng tạo. An Thuyên vốn là một nhạc sĩ mạnh về khai thác dân gian, anh thành công nhiều ở các ca khúc phát triển chất liệu dân ca Nghệ Tĩnh, nhưng với nhạc kịch đề tài Tây Nguyên này, anh đã tạo nên âm hưởng Tây Nguyên của riêng mình với nhiều sắc thái nội tâm phức tạp và đa dạng. Có những aria cho nhân vật Núp, Mẹ Núp được Agri và Mai Trang thể hiện khá ấn tượng, truyền cảm mạnh.
Những bài tốp ca như Mùa xuân trên nưng rẫy giai điệu rất đẹp và sinh động. Các bản hợp xướng đều vang vọng tính hào hùng của miền núi rừng Tây Nguyên bất khuất và trữ tình. Các bài hát cho lính Pháp đã cố gắng miêu ar tính ngông nghênh và hung bạo của kẻ thù.... Những câu hỏi bằng âm nhạc đặt ra từ đầu vở diễn, những mâu thuẫn được đẩy dần tới kịch tính đều được gii quyết thỏa đáng khi vở diễn kết thúc là một cố gắng lớn của các tác gi âm nhạc. Những màn múa khai thác chất liệu Tây Nguyên như múa cồng chiêng, múa khèn, múa lá cây... đã giúp cho việc khắc họa tính cách nhân vật thêm sinh động, hấp dẫn. Sự cố gắng của c một tập thể xây dựng vở nhạc kịch này thật đáng trân trọng. Đấy là sự cố gắng của tình yêu anh hùng Núp, tình yêu Tây Nguyên, tình yêu Tổ quốc, và tình yêu nghệ thuật chân chính.
Chính vì thế mà nhạc kịch ĐNĐL hứa hẹn những đêm diễn chân thực, hào hùng và hoành tráng.
| 
